Czy możliwe jest odszkodowanie za COVID?
Jaki był 2020 rok każdy widział. Strach przed zarażeniem sięgał czasem absurdalnych wymiarów, choć trudno się temu dziwić – była to nowa sytuacja dla większości osób na całym świecie. Strach przed zarażeniem podsycały także media i rząd. Czy w przypadku zarażenia się COVID w pracy, możliwe jest odszkodowanie od pracodawcy?
Spis treści – czego dowiesz się z artykułu?
Odszkodowanie za COVID
Najpopularniejszymi objawami zarażenia się COVID-19 jest utrata węchu, smaku, wysoka gorączka utrzymująca się przez kilka dni, bóle głowy i gardła. Choć nie brzmi to tragicznie, to łącznie na całym świecie zaraziło się 150 242 638 osób, a ponad 3 000 000 osób zmarło na COVID (stan na kwiecień 2021). Wiele osób w czasie pandemii nie mogło sobie pozwolić na pracę zdalną, co w efekcie przyczyniało się do kolejnych zarażeń.
W związku z tym pojawia się pytanie – czy jest możliwe odszkodowanie za COVID? Czy można starać się o odszkodowanie za zakażenie koronawirusem od pracodawcy?
Odszkodowanie za COVID a bezpieczeństwo miejsca pracy
Pracownicy sklepów, stacji benzynowych, aptek, opieka medyczna, kierowcy zawodowi, czy pracownicy produkcji nie zwalniali tempa pracy podczas lockdownu w 2020 roku. Czy w związku z wykonywaniem pracy w tak wyjątkowych, jak na obecne czasy warunkach, mogą oni ubiegać się o odszkodowanie w przypadku zakażenia koronawirusem?
Jedno jest pewne, każdy pracodawca był (i nadal jest) zobowiązany do wprowadzenia specjalnych procedur, które umożliwiałoby zminimalizowanie ryzyko zakażenia. W kodeksie pracy do obowiązków pracodawcy w ramach BPH należy:
- zapewnienie przestrzegania zasad BHP w miejscu pracy (np. zapewnienie odstępów stanowisk pracy)
- organizacja miejsca pracy tak, aby było ono bezpieczne i higieniczne (np. zapewnienie środków dezynfekujących),
- dostosowanie środków w celu ochrony zdrowia i życia pracowników (np. nakaz noszenia maseczek zasłaniających nos i usta w pomieszczeniach pracowniczych powyżej jednej osoby).
W Polsce nie ma jeszcze wyroków zarządzających odszkodowanie lub rekompensatę za COVID od pracodawcy.
Odszkodowanie za zakażenie COVID w pracy
Wracając do tematu odszkodowań za COVID w pracy na produkcji, czy w sklepie – czy pracownik może w ogóle żądać tego typu rekompensaty? Aby mogło dość do odpowiedzialności pracodawcy za zarażonych pracowników, muszą zostać spełnione trzy ważne przesłanki:
- należy udowodnić, że do zarażenia wirusem SARS-CoV-2 doszło w miejscu pracy wyznaczonym przez pracodawcę, a nie poza nim,
- należy przedstawić logiczny związek przyczynowo-skutkowy o braku winy pracownika, ale poniesionych przez niego skutkach w ramach zaniechania działań przez pracodawcę,
- należy zapewnić, że zarażenie wynikło z zaniedbania lub nieprzestrzegania zasad przez pracodawcę.
Spełnienie wszystkich trzech przesłanek umożliwia wystąpienie o roszczenie odszkodowawcze. Jak dobrze pamiętamy z roku 2020 – udowodnienie wszystkiego było bardzo trudne ze względu na tak szybkie rozprzestrzeniania się wirusa. Brak wykazania choćby jednej z przesłanek automatycznie zwalnia pracodawcę z wypłaty odszkodowania lub zwrócenia środków za kaszty leczenia.
COVID-19 jako choroba zawodowa
I tutaj dochodzimy do osób pracujących w polskiej ochronie zdrowia. Co w przypadku osób, które najbardziej były narażone na COVID w 2020 roku, czyli lekarzy, fizjoterapeutów, dentystów, pielęgniarek i ratowników medycznych?
Otóż od kwietnia 2020 roku COVID-19 został uznany za chorobę zawodową (tutaj informacja od Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Proszowicach). Ministerstwo Zdrowia wpisało chorobę zakaźną na listę chorób zawodowych, choć wcześniej uważano, że jest to choroba typowa dla lekarzy i dentystów ze względu na bezpośredni kontakt z potencjalnym zarażonym. Od kwietnia COVID jest także chorobą zawodową wśród nauczycieli, czy pracowników sklepów – pod warunkiem, że są oni ubezpieczeni.
Oznacza to tyle, że o odszkodowanie za COVID można ubiegać się na dwa sposoby:
- na drodze cywilnej, czyli szpitala jako pracodawcy,
- od ZUS-u, wypłacane w ramach ubezpieczenia społecznego.
Prawo do ubiegania się o odszkodowanie ma również rodzina medyka w przypadku jego śmierci (art. 415, 444, 445 i 446 kodeksu cywilnego, przewidujący prawo do odszkodowania na pokrycie kosztów związanych z chorobą, żądania dożywotniej renty lub zadośćuczynienia za doznane krzywdy). W przypadku wkroczenia na ścieżkę sądową z ramienia k.c., należy udowodnić, że:
- choroba była ujęta w wykazie chorób zawodowych,
- choroba była wywołana czynnikami szkodliwymi dla zdrowia w środowisku pracy.
Źródło: https://www.zus.pl/kwoty-jednorazowych-odszkodowan
Czy ubezpieczenie pomoże w uzyskaniu odszkodowania za COVID?
Polisy ubezpieczeniowe mogą pomóc w uzyskaniu odszkodowania za COVID. Mamy tutaj na myśli ubezpieczenie na życie i utratę zdrowia, ubezpieczenie turystyczne lub ubezpieczenie od utraty zysku.
Dobrowolne ubezpieczenie może być regulowane przez obie strony (ubezpieczonego i ubezpieczyciela). Warunki zawarcia polisy zazwyczaj opisane są jako Ogólne Warunki Ubezpieczenia (w skrócie OWU). To w nich określa się:
- jakie zdarzenia obejmuje polisa,
- kiedy należy się świadczenie i w jakiej wysokości,
- obowiązki obu stron,
- kiedy ubezpieczonemu nie należy się świadczenie.
Ustalenie, czy polisa obejmuje zakażenie COVID ma ogromne znaczenie. Od niego będzie bowiem zależało:
- czy osoba zarażona COVID-19 może ubiegać się o jednorazowe odszkodowanie (w przypadku ubezpieczenia od utraty zdrowia),
- czy uposażonemu będzie przysługiwało odszkodowanie w przypadku śmierci bliskiej osoby, która zmarła w wyniku zachorowania na COVID (ubezpieczenie na życie),
- czy zwrócone zostaną koszty leczenia COVID za granicą (ubezpieczenie turystyczne).
Pozostaje również kwestia przedsiębiorców i ubezpieczenia od utraty zysku. W ich przypadku mówi się nie tylko o odszkodowaniu z ubezpieczenia, ale też wiele firmy chciałoby uzyskać rekompensaty od Skarbu Państwa.
Ile należy się odszkodowania za COVID?
Choć nie ma w Polsce jeszcze oficjalnych wyroków sądowych nakazujących wypłatę odszkodowania za COVID, to przeliczając, odszkodowania mogą dochodzić do kilkunastu lub kilkudziesięciu tysięcy złotych.
- Polisa na życie i utratę zdrowia – kilkanaście lub kilkadziesiąt tysięcy złotych.
- Polisa od utraty zysku – w zależności od umowy, w grę również wchodzą dziesiątki tysięcy złotych.
- Polisa ubezpieczenia turystycznego – koszty leczenia za granicą + nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych.
Wysokość odszkodowania jest mocno powiązana z informacjami w OWU.
Odszkodowanie za COVID – pytania i odpowiedzi
Czy zakażenie się koronawirusem w pracy może być uznane za wypadek przy pracy?
W takim przypadku nie można by było dochodzić roszczeń lub odszkodowań, ponieważ wypłacającym świadczenie byłby wyłącznie ZUS. Przypominamy również, czym jest wypadek przy pracy – jest to zdarzenie nagłe, związane z pracą i wywołane przyczyną zewnętrzną. Zdarzenie to powoduje uraz lub śmierć. Środowisko prawnicze jest podzielone w sprawie interpretacji zachorowania na COVID jako wypadku przy pracy.
Kiedy można ubiegać się o odszkodowanie za zakażenie się koronawirusem?
Obecnie nie ma uregulowanych, jednolitych sytuacji, w których pracownik może dochodzić do roszczeń, chyba, że pracodawca wyjątkowo lekceważył zalecenia sanepidu względem bezpieczeństwa w miejscu pracy. W celu ubiegania się o odszkodowanie należy spełnić wymienione wcześniej 3 przesłanki i wystąpić z powództwem na podstawie kodeksu cywilnego (szczególnie art. 415).
Czy pracodawca może wymagać testu po powrocie z kwarantanny?
Obecne przepisy nie przewidują, aby pracodawca wymagał (lub też zmuszał pod groźbą konsekwencji) wykonania tekstu na COVID po powrocie do pracy z kwarantanny. Jeśli pracodawca wyrazi taką chęć, a pracownik się zgodzi – pracodawca powinien pokryć koszty testu.
Czy ubezpieczenie OC obejmuje szkodę na zdrowiu po podaniu szczepionki na COVID-19?
Podmioty lecznicze nie biorą odpowiedzialności za odczyny poszczepienne. Wszystko zmienia się, jeśli podmiot leczniczy wyrządził szkodę pacjentowi w wyniku własnego zaniedbania – np. przez podanie zbyt dużej ilości szczepionki lub podanie jej pomimo przeciwwskazań. W tym przypadku należy wykazać powiązanie winy podmiotu leczniczego, a szkody pacjenta.
Czy szczepienie na COVID można traktować jako eksperyment medyczny?
Choć szczepionki są już od dawna w użyciu, to wciąż budzą wiele kontrowersji. Jedną z nich jest określenie, że przeprowadzany jest ogólnopolski i ogólnoświatowy eksperyment medyczny. Jest to błędne założenie, na które odpowiada nawet Rzecznik Praw Pacjenta (jego stanowisko tutaj). Choć wszyscy rozumieją obawy, jakie mają ludzie przed przyjęciem szczepionki, to “warunkowe dopuszczenie do obrotu” nie można traktować jako eksperyment. W związku z głośnymi obawami odnośnie szczepień, rząd wspominał o możliwych odszkodowaniach za powikłania po szczepieniu.
