Projekt domu z pompą ciepła – na co zwrócić uwagę?
Coraz więcej osób, które modernizują lub budują dom decyduje się na zastosowanie odnawialnych źródeł energii. Jednym z nich są energooszczędne pompy ciepła, które nie tylko grzeją i chłodzą pomieszczenia, ale i służą do podgrzewania ciepłej wody użytkowej. Warto jednak pamiętać o tym, że budując dom, dobrze już na etapie samego projektu uwzględnić możliwość montażu pompy ciepła. Na co wówczas zwrócić uwagę? Podpowiadamy!
Spis treści – Czego dowiesz się z artykułu?
Dla kogo pompa ciepła to dobre rozwiązanie?
Ekologiczne pompy ciepła to coraz częściej wybierane urządzenia do instalacji grzewczych w domach jednorodzinnych. Tylko między 2017, a 2020 rokiem rynek pomp ciepła urósł pięciokrotnie. Przy czym tegoroczne wyniki są o 100 proc. lepsze niż te osiągnięte w roku ubiegłym, w którym to, jak wynika z analizy PORT PC, sprzedano łącznie ok. 56.500 sztuk tych urządzeń (z czego 42.000 stanowiły cieszące się w Polsce największą popularnością powietrzne pompy ciepła). Jak przewidują eksperci, polski rynek pomp ciepła będzie dalej dynamicznie się rozwijał i stanie się istotną branżą w gospodarce. Co napędza sprzedać tych ekologicznych urządzeń grzewczych? Otóż:
- po pierwsze – jest to strategia Komisji Europejskiej, która zakłada udział pomp ciepła w budownictwie indywidualnym na poziomie 40 proc. do 2030 roku. Co również ważne, wpływ na to mają zmiany wynikające z wymogów tzw. warunków technicznych 2021;
- po drugie – są to kilkakrotnie niższe ceny pomp ciepła niż jeszcze kilka lat temu oraz możliwość obniżenia kosztów całej inwestycji dzięki skorzystaniu z różnych form dofinansowania do pomp ciepła, w tym programu Czyste Powietrze (kwota dotacji do pompy ciepła wynosi w jego ramach 20.000 zł, a z instalacją fotowoltaiczną do zasilania pompy – 25.250 zł). Na rok 2022 zaplanowano również start nowego programu Moje Ciepło;
- po trzecie – ze wszystkich obecnie dostępnych na rynku źródeł energii, zapewniają one najwyższą efektywność oraz są tanie w eksploatacji i przyjazne środowisku. Wyróżniają się także wielofunkcyjnością (służą do ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń oraz podgrzewania c.w.u.).
Jednak to nie wszystkie korzyści związane z posiadaniem pompy ciepła. Warto tu jeszcze wspomnieć chociażby o tym, że są one energooszczędne, posiadają wysoki współczynnik COP oraz zapewniają bezpieczeństwo i komfort użytkowania (bez konieczności obsługi czy usuwania popiołów). Ponadto szeroki i zróżnicowany wybór niskotemperaturowych i wysokotemperaturowych pomp ciepła oraz pomp ciepła służących wyłącznie do ekonomicznego i komfortowego przygotowywania c.w.u., sprawia, że każdy z nas znajdzie urządzenie dopasowane do warunków zarówno konkretnej nieruchomości, jak i swoich potrzeb. Przy czym te ekologiczne urządzenia grzewcze, korzystające z OZE doskonale sprawdzają się zarówno w nowych, jak i modernizowanych budynkach -jedno, -wielorodzinnych oraz w budynkach komercyjnych/użyteczności publicznej. Pompy ciepła mogą:
- stanowić jedyne źródło ciepła lub też współpracować z istniejącym urządzeniem grzewczym;
- współpracować z instalacją fotowoltaiczną i rekuperacją, tworząc kompatybilny system grzewczy o efektywności dochodzącej nawet do klasy A+++.
Wybór odpowiedniego projektu domu to trudna decyzja
Wybór odpowiedniego projektu domu należy do jednej z najtrudniejszych decyzji. Nie tylko ze względu na ich szeroką i zróżnicowaną ofertę, ale konieczność zwrócenia uwagi na wiele różnych aspektów, które będę miały wpływ na późniejszy komfort użytkowania obiektu. Mowa tu nie tylko m.in. o możliwościach finansowych potencjalnego inwestora, ale również:
- stylu życia rodziny;
- walorach działki;
- kształcie, ilości kondygnacji i powierzchni nieruchomości;
- wymaganiach warunków zabudowy.
Nie można także zapominać o innej bardzo ważnej kwestii, mianowicie przewidywanych kosztach późniejszej eksploatacji domu, na który znaczący wpływ będzie miał wybór właściwego rodzaju ogrzewania. Ogromny wpływ na jego zakup mają nowe, jeszcze bardziej restrykcyjne wymagania dotyczące energooszczędności budynków – WT 2021. Aby je spełnić, konieczne jest zwrócenie uwagi przy wyborze gotowego projektu domu na to:
- jakie materiały projekt przewiduje do budowy i ocieplenia budynku;
- czy został określony wskaźnik EP (nie może on przekraczać 70 kWh/(m²/rok) i ile wynosi lambda (czyli deklarowana wartość współczynnika przewodzenia ciepła);
- czy jego wnętrze będzie naturalnie oświetlone przez duże otwory okienne;
- czy nieruchomość będzie wyposażona w pompę ciepła, wentylację z rekuperacją lub też system solarny (wykorzystanie OZE
- obniża nakład energii pierwotnej nieodnawialnej).
Należy tu bowiem zwrócić uwagę na to, że w tej chwili wycofywane są już urządzenia o niskiej efektywności energetycznej (takie jak kotły na paliwa stałe poniżej klasy 5 czy gazowe kotły niekondensacyjne). Przy czym zaostrzanie wymagań w zakresie wskaźnika EP powoduje, że również kotły gazowe kondensacyjne najnowszej generacji mogą mieć z tym duży problem. Dlaczego? Albowiem, mimo tak dużej redukcji wydzielanych podczas spalania szkodliwych substancji, chcąc, czy nie chcąc, gaz należy do nieodnawialnych źródeł energii. Aby możliwe było więc spełnienie wymagań dyrektyw, konieczne jest zainwestowanie w odnawialne źródła energii. Nowe warunki techniczne 2021 bez większych przeszkód mogą obecnie spełnić:
- kotły na biomasę (np. pellet), ogrzewanie grzejnikowe i c.w.u. kotła połączone z wentylacją grawitacyjną;
- gazowy kocioł kondensacyjny z ogrzewaniem płaszczyznowym podłogowym i kolektorami słonecznymi służącymi do przygotowania c.w.u.;
- gruntowa pompa ciepła z ogrzewaniem płaszczyznowym podłogowym i wentylacją mechaniczną z odzyskiem ciepła;
- powietrzna pompa ciepła z ogrzewaniem płaszczyznowym podłogowym i wentylacją mechaniczną oraz instalacją fotowoltaiczną.
Projekt domu z pompą ciepła – na co zwrócić uwagę przy jego wyborze?
Przy czym to właśnie pompy ciepła są obecnie najtańszym w eksploatacji sposobem ogrzewania domu. Dla domu jednorodzinnego o powierzchni 160 m² roczny koszt ogrzewania i c.w.u., w zależności od rodzaju tego urządzenia wynosi średnio od 1.500 do 2.400 zł. Inwestorzy mogą obecnie wybierać pośród wielu projektów domów energooszczędnych z pompą ciepła. W ofercie tej znajdują się zarówno budynki w tradycyjnym, jak i nowoczesnym stylu, parterowe, piętrowe i z poddaszem.
Tylko starannie zaplanowany projekt domu z pompą ciepła pozwala uniknąć wielu przeróbek i maksymalnie wykorzystać cały potencjał tej nowoczesnej instalacji. Co ważne, dzięki wcześniejszemu uwzględnieniu pompy ciepła w projekcie domu można obniżyć koszt jego budowy. Odpadają bowiem wówczas dodatkowe wydatki związane z:
- budową komina i kotłowni;
- magazynem na opał lub instalację gazową;
- budowy przyłącza gazu ziemnego czy systemu odprowadzania spalin;
- rzadszym serwisowaniem pomp ciepła oraz ich niską awaryjnością.
Może to zatem skompensować wyższe koszty inwestycji po stronie samego systemu grzewczego. Przy czym należy również pamiętać o tym, że odpowiednio dobrany projekt domu to tylko połowa sukcesu. Równie istotną kwestią, która ma wpływ na późniejsze użytkowanie pompy ciepła ma jakość wykonania robót budowlanych (w tym celu trzeba śledzić wszystkie prace związane z ociepleniem domu i jego szczelnością powietrzną). Wracając jednak do tego, na co zwrócić uwagę przy wyborze projektu domu z pompą ciepła, z pewnością będzie to wybór dla niej odpowiedniego miejsca, instalacji grzewczej, górnego źródła ciepła i izolacji termicznej budynku.
Wybór miejsca na pompę ciepła
W porównaniu chociażby z kotłami węglowymi, gazowymi, czy olejowymi, ekologiczna pompa ciepła, której wielkość zbliżona jest do rozmiarów lodówki, może być zainstalowana niemal w każdym pomieszczeniu domu jednorodzinnego. W przeciwieństwie bowiem do wymienionych wcześniej źródeł ciepła, nia ma wytycznych, które określałyby jej konkretne położenie w budynku (nie zachodzi w niej proces spalania paliwa, tak więc nie wytwarza ona żadnych spalin). Co równie ważne, nie ma również wymagań, dotyczących budowy komina spalinowego. Nie uzależnia się również jej od działania wentylacji mechanicznej, tak jak jest to określane dla tradycyjnych kotłów z otwartą komorą spalania (położenie pompy ciepła nie jest też uzależnione od lokalizacji przewodu spalinowego, który w domu z pompą ciepła jest zbyteczny).
Jeśli natomiast inwestor zdecyduje się na wyodrębnienie kotłowni z pompą ciepła, to wówczas może ono być wykorzystane na pralnię i suszarnię. Ważne jednak, aby podczas jej montażu pamiętać o tym, że kluczowe znaczenie mają takie czynniki jak: wielkość systemu, komfortowy dostęp do głównych podzespołów (w razie ewentualnej awarii) oraz generowany przez nią hałas. W przypadku:
- jednostki wewnętrznej, jej ciągła praca może powodować uczucie dyskomfortu, zwłaszcza w nocy, pomimo tego, że często jest ona cichsza od innych urządzeń domowych. W związku z tym, na jej lokalizację, dobrze jest wybrać miejsce w jak największym oddaleniu od sypialni;
- jednostki zewnętrznej, której poziom ciśnienia akustycznego, mierzony w odległości 5 metrów od urządzenia, znajduje się w przedziale od 30 do 50 dB. Nie powinna być ona zatem słyszalna przy zamkniętych oknach. Przed jej montażem dobrze jest jednak uwzględnić usytuowanie domu (czy jest on wolnostojący czy w zabudowie szeregowej), aby urządzenie nie przeszkadzało sąsiadom. Dużym udogodnieniem jest jednak to, że coraz więcej producentów pomp ciepła oferuje swoim klientom modele posiadające tryb pracy nocnej (dotyczy to m.in. pomp ciepła Panasonic, czy pomp ciepła Viessmann), dzięki któremu można nie tylko wyciszyć jednostkę, ale i oszczędzać energię (co jest ważne przy rosnących cenach prądu).
Projekt domu jednorodzinnego z pompą ciepła a instalacja grzewcza
Ekologiczna pompa ciepła osiąga najwyższą sprawność przy jak najniższej różnicy pomiędzy temperaturą górnego i dolnego źródła. Tak więc, ze względu na fakt, że większość dostępnych obecnie pomp ciepła to urządzenia niskotemperaturowe, najbardziej dopasowanym do niej systemem grzewczym będzie niskotemperaturowe ogrzewanie płaszczyznowe, które najczęściej działa przy temperaturze obiegu ok. 30-40°C. Najpopularniejszym rozwiązaniem jest w tym przypadku połączenie pompy ciepła z ogrzewaniem podłogowym. Uwzględniając w projekcie domu pompę ciepła, znacznie łatwiej jest zaplanować ogrzewanie podłogowe, niż położyć je dopiero wtedy, gdy w budynku funkcjonuje już ogrzewanie grzejnikowe lub układ łączony. Nie wspominając już oczywiście o tym, że wówczas koszt ogrzewania podłogowego będzie ze względu na większą ilość wymaganej pracy znacznie wyższy.
Warto tu jednak dodać, że ofercie wielu firm (np. Danfoss, Vaillant, LG czy Daikin) znajdują się również wysokotemperaturowe pompy ciepła, które współpracują z grzejnikami. Są one doskonałym rozwiązaniem w starszym budownictwie oraz obiektach sakralnych i zabytkowych, w których inwestor planuje wykorzystanie proekologicznych źródeł energii bez konieczności wymiany istniejących w nich instalacji i grzejników. W urządzeniach tego typu bowiem stosowane są technologie, umożliwiające uzyskanie wyższej temperatury wody grzewczej (mogą one zasilać instalację parametrem 65°C, a niektóre nawet 80°C).
Pompa ciepła i odpowiednia izolacja termiczna
Ważne jest to, aby dom, w którym ma być zainstalowana pompa ciepła, spełniał standardy budownictwa energooszczędnego. Ponieważ tylko wtedy zasadność korzystania z instalacji ekologicznych jest całościowe i uzasadnione. W innym razie natomiast (podobnie zresztą jak w przypadku pozostałych urządzeń grzewczych), pompa ciepła będzie mniej wydajna i nie będzie pracować w zakresie podanym przez producenta. Tak ważne jest zatem, aby projekt domu z pompą ciepła określał potrzeby cieplne budynku.
Tak więc, nawet duży, ale dobrze zaizolowany dom, będzie znacznie łatwiej ogrzać pompą ciepła niż mniejszy z gorszymi parametrami przewodzenia ciepła. Ponadto to właśnie termoizolacyjność budynku jest jednym z czynników decydujących o kwestii doboru tego urządzenia (w tym jego mocy, wielkości oraz dolnego źródła ciepła). Jest to szczególnie ważne zwłaszcza w przypadku gruntowych pomp ciepła, gdzie dolne źródło ciepła (tutaj grunt), będzie musiało dostarczyć wymaganą ilość ciepła, a przy tym będzie musiało także zregenerować się cieplnie po sezonie grzewczym.
Wybór dolnego źródła pompy ciepła
Na rynku dostępne są pompy ciepła gruntowe i powietrzne, wysoko- i niskotemperaturowe. Przy czym każda z nich ma inny koszt i zastosowanie. Żeby inwestycja w pompę ciepła szybko się zwróciła, konieczne jest wybranie najlepszego źródła dolnego, które sprawdzi się zarówno w konkretnym typie budownictwa, jak i na naszej działce. Dla przykładu:
- powietrzna pompa ciepła będzie dobrym wyborem w przypadku mniejszych i już zagospodarowanych działek. Nie wymaga ona bowiem instalacji po stronie źródła dolnego (wystarczają tylko wentylatory przetłaczające powietrza), co sprawia, że jej montaż wymaga niewielkich nakładów finansowych i trwa nie dłużej niż 2 dni;
- gruntowa pompa ciepła, która jest wydajniejszym i tańszym w eksploatacji od pompy powietrznej urządzeniem, dobrze sprawdzą się w większych budynkach oraz w chłodniejszych strefach klimatycznych, terenach górskich i podgórskich. Co ważne, jej montaż będzie znacznie łatwiejszy, gdy działka nie jest jeszcze zagospodarowana, wówczas bowiem inwestor ma znacznie większą swobodę w wyborze urządzenia. Przy czym gruntowa pompa ciepła z wymiennikiem poziomym wymaga sporej działki wolnej od zabudowań, czy innych elementów, które mogłyby powodować jej zaciemnienie. Natomiast instalacja gruntowej pompy ciepła z wymiennikiem pionowym, wiąże się z koniecznością przeprowadzenia odwiertów, które podnoszą koszt inwestycji.
Projekt domu z pompą ciepła i fotowoltaiką
Na etapie projektu domu energooszczędnego z pompą ciepła, warto również wziąć pod uwagę możliwość zasilania jej panelami fotowoltaicznymi, co jest obecnie najbardziej ekologicznym i ekonomicznym, pod względem rocznych kosztów eksploatacyjnych systemem grzewczym. Dzięki połączeniu paneli fotowoltaicznych z pompą ciepła, nie tylko możliwe będzie spełnienie standardu energetycznego WT-2021, ale i obniżenie kosztów ogrzewania domu praktycznie do zera. Wytwarzanie bowiem energii elektrycznej we własnej domowej instalacji PV zamontowanej na gruncie lub dachu pozwala osiągnąć nawet standard zeroenergetycznego budynku. Co oznacza, że ilość energii ze źródeł odnawialnych, wyprodukowana w ciągu roku przez fotowoltaikę przekracza ilość zużywanej energii (również w formie ciepła) przez budynek.
W ciągu 25 lat rozwiązanie takie umożliwia zaoszczędzenie nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Łączne zaś rachunki za prąd na potrzeby ogrzewania i chłodzenia budynku oraz podgrzewania c.w.u. mogą wynosić zaledwie ok. 240 zł na rok (co miesięcznie daje 20 zł). Co ważne, koszt całej inwestycji można obniżyć dzięki różnym dostępnym obecnie rodzajom dofinansowania do OZE.
Wybór projektu należy dokładnie przeanalizować z ekspertem
Podczas wyboru projektu domu z pompą ciepła niezależnie od tego, czy decydujemy się na projekt gotowy, czy też indywidualny, zawsze wskazane jest doradztwo ekspertów, którzy przeanalizują koszty poszczególnych rozwiązań i dokonają ich szczegółowej analizy. Różnorodność i wielostronność proponowanych projektów jest bowiem ogromna, co z pewnością nie stanowi ułatwienie przy wyborze tego najlepszego. Ponadto taki szeroki wachlarz gotowych już projektów stwarza okazję do oszczędności. Dlatego też, po uważnym przemyśleniu wszystkich powyżej przedstawionych czynników, warto jest szczegółowo przeanalizować je razem z architektem. Ponieważ doradzi on najbardziej optymalne rozwiązania dopasowane nie tylko do naszych indywidualnych oczekiwań i możliwości finansowych, ale również pasujące do posiadanej przez nas działki.
Warto również pamiętać o tym, że w razie potrzeby, niemal każdy projekt pompy ciepła dla domu jednorodzinnego można modyfikować (np. pod kątem parametrów urządzenia, czy też instalacji grzewczej). W przypadku gdy zaś żaden z dostępnych, już gotowych projektów nie spełnia naszych oczekiwań, to wówczas dobrym rozwiązaniem jest zgłoszenie się do pracowni projektowej o wycenę projektu indywidualnego.
