Rekuperacja w domu – zalety i wady

Rekuperacja w domu – to inwestycja, na którą decyduje się coraz więcej osób

Rekuperacja uznawana jest obecnie za najbardziej efektywny i energooszczędny sposób wentylacji pomieszczeń. Jednak na systematycznie rosnące zainteresowanie tym rozwiązaniem, wpływ ma nie tylko długa lista zalet, o których będzie zaraz mowa, ale również unijne dyrektywy dotyczące zmniejszenia zapotrzebowania budynków na energię grzewczą (tzw. WT 2021). Zachęcają one do m.in. bardziej ekonomicznych rozwiązań (w tym tych opartych na OZE), zarówno w domach nowych, jak i tych poddanych modernizacji.

Obecnie wykorzystywać można wyłącznie skuteczne metody izolacji i ogrzewania (najbardziej ekonomicznym i ekologicznym urządzeniem grzewczym są pompy ciepła, najlepiej zasilane prądem generowanym przez fotowoltaikę). Przy czym niemożliwe jest spełnienie wymaganego zapotrzebowania na energię pierwotną (Ep na poziomie minimum 70 kWh/m2·rok), bez montażu wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z rekuperacją.

Źródło: wroclaw.pl

Rekuperacja w domu – zalety

Co jednak ważne, rekuperacja to nie tylko możliwość uzyskania jak najniższych parametrów zużycia energii, ale również wiele korzyści, które uczynią nasze życie bardziej komfortowym i oszczędnym, w tym:

Wymiana zużytego powietrza – gwarancja świeżego powietrza 24/7

Podstawową i najważniejszą korzyścią wynikającą z posiadania rekuperacji jest stała wymiana zużytego powietrze na świeże (24 godziny na dobę), bez żadnych strat energii, bez względu na warunki atmosferyczne i niezależnie od pory roku. System wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła obejmujący większość lub wszystkie pomieszczenia mieszkalne w budynku, zbudowany jest z:

• kanałów nawiewnych, prowadzących do miejsc, w których dłużej przebywają domownicy (takich, jak salon i sypialnie);
• kanałów wywiewnych, zainstalowanych w pomieszczeniach tzw. brudnych (czyli w kuchni, łazienkach, spiżarni i garderobach).

System rekuperacji zapewnia optymalną ilość świeżego powietrza, przy jednoczesnym odzyskaniu części zgromadzonego już ciepła. Dzięki instalacji wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła uniknąć można syndromu chorego budynku (SBS – Sick Building Syndrome). Jest to zbiorcza nazwa reakcji organizmu na złą wentylację, wynikającą z nadmiaru nagromadzonych w powietrzu zanieczyszczeń (w 1984 roku WHO informowało, że syndrom SBS występuje aż w 30 proc. nowych i odnawianych budynków na całym świecie). Przy czym do najczęstszych objawów syndromu zalicza się: zaburzenia pamięci i koncentracji, zmęczenie, powtarzające się zawroty i bóle głowy, nudności, czy problemy z oddychaniem.

Możliwość kontroli ilości powietrza

System rekuperacji znajduje więc zastosowanie wszędzie tam, gdzie konieczne jest zapewnienie optymalnej ilości świeżego powietrza. O ile bowiem najprostsza, tradycyjna wentylacja grawitacyjna, opiera się na procesie wymiany powietrza w budynku bez użycia mechanicznego wspomagania (pod wpływem ciśnienia wewnątrz i na zewnątrz budynku), o tyle już wentylacja mechaniczna bazuje na ruchu powietrza wytwarzanym przez rekuperator. Zwany również centralą wentylacyjną z odzyskiem ciepła, umożliwia kontrolowanie ruchu powietrza nawiewanego i usuwanego z pomieszczeń (niezależnie od warunków atmosferycznych panujących na zewnątrz, do budynku jest dostarczana i wywiewana identyczna ilość powietrza).

Co istotne, rekuperator może być skonfigurowany wedle potrzeb użytkowników i zapotrzebowania budynku. Mogą oni m.in.

• zwiększyć intensywność przewietrzania, w sytuacji gdy jest potrzeba odprowadzenia większej ilości wilgoci i zapachów np. podczas gotowania w kuchni lub też gdy w domu przebywają goście;
• zmniejszyć intensywność przewietrzania w czasie, gdy ilość osób w budynku jest mniejsza niż zazwyczaj lub podczas nieobecności domowników (rekuperacja posiada opcję “Nieobecność”, która pozwala na wentylowanie pomieszczeń na najniższym poziomie).

Filtracja nawiewanego powietrza, czyli skuteczna ochrona przed zanieczyszczeniami

Ponadto ogromną zaletą montażu rekuperacji jest też dodatkowe oczyszczanie nawiewanego powietrza (dzięki filtrom zainstalowanym w centrali) z kurzu, alergenów, wirusów, bakterii, pleśni, grzybów, roztoczy, spalin, czy smogu. Przy czym poziom oczyszczenia powietrza zależy od klasy zastosowanych filtrów.

Tabela przedstawiająca skuteczność zatrzymywania zanieczyszczeń przez filtry poszczególnych klas – im bardziej intensywny zielony kolor listka, tym wyższa skuteczność filtracji. Źródło: Filtryaero.pl

Oszczędność na montażu wentylacji

Im inwestor wcześniej zdecyduje się na montaż rekuperacji, tym na większe oszczędności będzie mógł liczyć. Po pierwsze, dotyczyć będą one rezygnacji z części kominów wentylacyjnych i kominków dachowych. Po drugie – zakupu i instalacji okien. Wszystko dzięki temu, że dom z rekuperacją nie wymaga już tak częstego wietrzenia (przy czym nie ma żadnych przeciwwskazań dotyczących otwierania okien). Nie trzeba wówczas montować droższych okien z wywietrznikami, które zastąpić można tańszymi (nawet o kilkadziesiąt procent niż okna zwykłe o tym samym rozmiarze) oknami typu FIX (czyli tzw. oknami nieotwieranymi). Do innych korzyści wynikających z tego rozwiązania należy również:

• możliwość uzyskania panoramicznego efektu (nie trzeba dzielić okien słupkami na mniejsze części);
• możliwość lepszego doświetlenia pomieszczenia i zmniejszenie tym samym kosztów energii związanej z doświetleniem domu;
• możliwość uzyskania bardziej różnorodnych kształtów;
• to, że okna typu FIX nie wymagają pozostawienia dodatkowego miejsca (we wnętrzu budynku, czy też na tarasie), które umożliwi pełne otwarcie skrzydła;
• nie są wyposażone w elementy, które ulegają naturalnemu zużyciu (jak np. okucia), dzięki czemu nie wymagają kompleksowej pielęgnacji, jak okna otwierane;
• brak problemów ze szczelnością (związanych ze zniszczeniem okuć);
• bezpieczeństwo (włamywaczowi znacznie trudniej będzie sforsować taką przeszkodę niż otworzyć zwykłe okno).

Oszczędności na ogrzewaniu w domu z rekuperacją

Ten rodzaj wentylacji stanowi już standard we współczesnym budownictwie, w którym duży nacisk kładzie się na rozwiązania (w tym odpowiednią szczelność), sprzyjające oszczędzaniu energii. Niezawodną wymianę zanieczyszczonego powietrza na świeże i odpowiedni komfort mieszkalny gwarantuje wówczas tylko rekuperacja. Co ważne, w odróżnieniu od tradycyjnej wentylacji grawitacyjnej, odzy­­­sku­­­je ona część cie­­­pła, obniżając tym samym zapotrzebowanie energetyczne.

Sprawność odzysku ciepła z wentylacji najlepszych rekuperatorów może wynosić nawet 95 proc., co oczywiście ma wpływ na obniżenie kosztów ogrzewania. Oszczędności te wynosić mogą nawet 50-60 proc. w skali rocznej, w porównaniu do wentylacji grawitacyjnej, która zimą usuwa dużą część ciepła.

Nie można tu również zapominać o innej ważnej kwestii, a mianowicie tym, że dzięki uzyskaniu za sprawą rekuperacji niższego zapotrzebowania energetycznego domu, można również zaoszczędzić na kosztach związanych z zakupem urządzenia grzewczego. Dotyczy to przede wszystkim mocy pompy ciepła, która może być wówczas mniejsza (oszczędności mogą sięgać nawet ok. 20.000 zł). Dodatkowo, ograniczyć dzięki temu można również ilość pętli do ogrzewania podłogowego, czy grzejników.

Możliwość rozbudowania systemu rekuperacji o dodatkowe funkcje

Warto mieć na uwadze to, że rekuperacja oprócz swoich podstawowych funkcji, związanych z wymianą powietrza na świeże i odzyskiem ciepła, daje również możliwość montażu dodatkowych urządzeń, dzięki którym uzyskać można jeszcze wyższy komfort. Dla przykładu, może to być system antysmogowy (oczyszczający powietrze z ponad 99 proc. smogu, a także wirusów i bakterii), czy też nawilżacz kanałowy (zadaniem którego jest nawilżanie nawiewanego powietrza w zimie).

Owszem, rekuperator pomaga obniżyć temperaturę latem, nie jest jednak na tyle wydajny jak klimatyzacja. Istnieje jednak skuteczny sposób na ochłodzenie pomieszczeń w upalne dni w przypadku osób, które są zainteresowane montażem rekuperacji. Otóż jest nim gruntowy wymiennik ciepła (GWC), stanowiący doskonałe uzupełnienie systemu wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Służy on do wstępnego podgrzewania powietrza zimą i chłodzenia go o kilka stopni latem. Gruntowy wymiennik ciepła spełnia zatem rolę najtańszego klimatyzatora.

Komfort nie do osiągnięcia w domu z wentylacją grawitacyjną

Jakość powietrza, również w pomieszczeniach, w których przebywamy na co dzień, ma znaczący wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. Nie gwarantuje tego tradycyjna wentylacja grawitacyjna, której głównymi wadami są m.in. często niedostateczna wymiana powietrza, brak filtracji powietrza nawiewanego, cz też bardzo niska wydajność wentylacji latem (trzeba wówczas otwierać okna). Natomiast stały i co ważne, niezależny od pogody dostęp do świeżego powietrza, które dodatkowo oczyszczane jest z wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń (co jest ważne zwłaszcza w przypadku astmatyków i alergików), gwarantuje tylko rekuperacja.

Ponadto do zalet wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła należy też:

• brak przeciągów (nie ma już potrzeby intensywnego przewietrzania);
• brak insektów latem (okna mogą być wówczas zamknięte bez ryzyka powstania zaduchu);
• brak wilgoci czy pleśni w budynku, co przyczynia się do dobrego samopoczucia mieszkańców i poprawia ich komfort życia;
• utrzymanie wilgotności na optymalnym poziomie jest też ważny dla dróg oddechowych, skóry i oczu;
• brak zaparowanych okien i luster po kąpieli;
• szybkie usuwanie nieprzyjemnych zapachów (rekuperacja neutralizuje zapachy związane m.in. z gotowaniem i dymem tytoniowym, czy też te pochodzące od zwierząt domowych);
• to, że dzięki dobrej cyrkulacji powietrza szybciej schnie pranie i świeżo umyte podłogi.

Możliwość współpracy z klimatyzacją

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, dzięki wymiennikowi ciepła zamontowanemu w rekuperatorze, podgrzewa nawiewane powietrze zimą i chłodzi go latem. Dzięki temu w domu z rekuperacją panuje bardziej komfortowa temperatura, niż na zewnątrz. Jednak należy pamiętać, że rekuperacja nie jest ani systemem klimatyzacji ani ogrzewania, albowiem nie gwarantuje możliwości ustawienia konkretnych parametrów temperaturowych powietrza.

W polskim klimacie zatem, rekuperacja zawsze musi współpracować równolegle z systemem ogrzewania (zimą) i z systemem klimatyzacji (latem). Zwłaszcza z nadejściem upalnych dni, kiedy to temperatura na zewnątrz przekracza 30°C. Wtedy to, najlepszym sposobem może okazać się właśnie montaż klimatyzacji, która stworzy dogodne warunki do do wypoczynku i pracy. Tak więc, dzięki rekuperacji z klimatyzacją zyskujemy zarówno czyste i świeże powietrze, jak i optymalną temperaturę latem.

Możliwość instalacji rekuperacji w starym domu

Rekuperacja montowana jest najczęściej w nowych budynkach, co wynika z konieczności spełnienia wymaganego zapotrzebowania na energię pierwotną oraz możliwości jej lepszego zaprojektowania i dopasowana do potrzeb budynku. Wówczas to wykonanie takiej instalacji jest tańsze i łatwiejsze. Nie oznacza to jednak, że rekuperacja w starym domu nie jest możliwa. Nic nie stoi bowiem na przeszkodzie jej montażu, wiąże się to jednak z wyższą ceną, przeprowadzeniem generalnego remontu i pewnymi ograniczeniami (elastyczność projektu rekuperacji jest wtedy znacznie mniejsza).

W domach już zamieszkałych najczęściej instalowane są sufitowe rekuperatory powietrza, które nierzadko są również umieszczane na podłodze na poddaszu lub strychu (w celu większej wygody użytkowania instalacji). Jeśli jednak inwestor nie chce przeprowadzać gruntownego remontu, to może rozważyć zakup rekuperatora decentralnego, który jest alternatywą dla scentralizowanej wentylacji z rekuperacją. Wykorzystywane wówczas mniejsze jednostki, instalowane są w pomieszczeniach bezpośrednio w ścianie zewnętrznej budynku. Ich montaż nie wymaga już tak dużego nakładu pracy, jak w przypadku centralnej wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła i stosuje się go wszędzie tam, gdzie ograniczone są możliwości zamontowania choćby prostej instalacji wentylacyjnej.

Cicha praca rekuperacji w domu

Kolejną zaletą rekuperacji jest brak hałasu. Nie trzeba się bowiem wówczas martwić tym, że do wnętrza budynku nie dochodzą dźwięki z ulicy, czy chodnika (nie trzeba otwierać okien). Ponadto sam system wentylacji, który jest prawidłowo zaprojektowany i zbudowany (przy dobraniu właściwej średnicy przewodów wentylacyjnych), działa niezwykle cicho, a zainstalowany np. na poddaszu jest niesłyszalny dla domowników (oczywiście samo urządzenie generuje hałas, przy czym ważne żeby nie był on za wysoki).

Sam transfer powietrza odbywa się bowiem w przypadku rekuperacji naturalnie i bez dźwięku (przepływ powietrza jest nieodczuwalny dla użytkownika). Natomiast głośna praca instalacji rekuperacji, spowodowana może być źle dobraną centralą rekuperacyjną (najczęściej odpowiadają za to błędy popełnione na etapie montażu rekuperacji).

Możliwość uzyskania dofinansowania do rekuperacji

Koszt inwestycji można obniżyć korzystając, z dofinansowania do rekuperacji. Obecnie dostępne są dwie następujące możliwości:

• program Czyste Powietrze – w jego przypadku wysokość dotacji uzależniona jest od poziomu dofinansowania, o który będą ubiegać się beneficjenci. Dla poziomu podstawowego będzie to maksymalnie 6.700 zł; dla poziomu podwyższonego – 11.700 zł, a najwyższego 16.700 zł;
• program Ciepłe Mieszkanie, w przypadku, którego również dostępne są trzy poziomy wsparcia. Przy czym maksymalnie wysokość dotacji dla pierwszego z nich to 17.500 zł, dla drugiego niż 26.900 zł, a trzeciego 39.900 zł na jeden lokal mieszkalny.

Ponadto w celu obniżenia wydatków związanych z zakupem i montażem rekuperacji skorzystać można z ulgi termomodernizacyjnej.

Rekuperacja w domu – wady

Rekuperacja, podobnie jak każde inne rozwiązanie, nie jest pozbawione pewnych wad, o których warto wiedzieć przed podjęciem decyzji o jej montażu. Do najczęściej wymienianych należą:

Koszt początkowy inwestycji w rekuperację

Oczywiście, to jaki będzie ostateczny koszt realizacji tego przedsięwzięcia zależeć będzie od wielu czynników, w tym:

• projektu (uwzględniającego m.in. wymiary pomieszczeń, etap budowy domu i metody jego izolacji, rodzaj ogrzewania, ilość domowników, czy dodatkowych akcesoriów);
• poszczególnych urządzeń niezbędnych do prawidłowego działania systemu (w tym samego rekuperatora);
• dodatkowego wyposażenia instalacji oraz samego montażu rekuperacji.
• Cena rekuperacji po podsumowaniu wszystkich kosztów wynosi średnio 17.000 – 44.000 zł. Można jednak obniżyć jej koszt korzystając z dofinansowania do rekuperacji.

Koszt eksploatacji wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła

Należy pamiętać o tym, że wydatki związane z zakupem i montażem rekuperacji, to nie jedyny koszt, na który musi być przygotowany jej użytkownik. Pod uwagę trzeba bowiem wziąć koszty eksploatacji rekuperacji związane m.in. z:

• większym zużyciem energii elektrycznej – w przypadku centrali zainstalowanej w domu o powierzchni 150 m2, miesięczny koszt jej użytkowania to ok. 30 zł (przy cenie 0,77 zł/kWh). Rocznie jest to więc to wydatek rzędu 360 zł;
• technicznymi przeglądami serwisowymi, które są warunkiem koniecznym do prawidłowego funkcjonowania systemu wentylacji mechanicznej oraz bezpieczeństwa i stabilności układu (zapobiegają awariom i zwiększają żywotność instalacji). Serwis rekuperacji zaleca się robić raz w roku, a jego koszt to ok. 500-600 zł;
• cykliczną wymianą filtrów, po to aby w pełni cieszyć się korzyściami jakie daje rekuperacja. Filtry w rekuperatorze należy wymieniać co około 3 miesiące (w okresach silnego zapylenia powietrza zewnętrznego natomiast raz w miesiącu). To, ile przyjdzie nam za nie zapłacić zależy od producenta i ich klasy (filtry podstawowe to wydatek rzędu 50-80 zł, a wyższej – od 260 zł);
• czyszczeniem instalacji rekuperacji, regularnemu czyszczeniu powinna być też poddawana centrala (jest to koszt w wysokości 250-400 zł) i przewody wentylacyjne – nawiewne i wywiewne (jest to wydatek rzędu 25-35 zł/mb). Najlepiej czynności te wykonywać co 4-5 lat.

Możliwość złego montażu rekuperacji

Decydując się na montaż rekuperacji, dobrze jest też więcej czasu poświęcić na weryfikację firmy, która ma tego dokonać. Tylko wtedy bowiem możemy mieć pewność, że rekuperacja zostanie zamontowana dobrze, a jej moc będzie wystarczająca dla danego metrażu. Na co zwrócić uwagę przy wyborze firmy montującej rekuperację? Otóż:

• po pierwsze jest to doświadczenie i długi staż na rynku (szczególnie dokładnie warto, przyjrzeć się ofertom o niższych cenach niż te u konkurencji);
• po drugie, jest to zapoznanie się z portfolio z wykonanymi i udanymi realizacjami jakich dokonała firma instalatorska;
• po trzecie, jest to sprawdzenie czy firma posiada zespół fachowców z odpowiednimi uprawnieniami oraz niezbędnymi certyfikatami w zakresie wentylacji i klimatyzacji;
• po czwarte, jest to zweryfikowanie opinii na temat firmy (zwłaszcza sporo tych niepochlebnych powinno dać nam do myślenia).

Obniżenie poziomu wilgotności

Zarówno zbyt wysoki jak i zbyt niski poziom nawilżenia powietrza jest szkodliwy dla zdrowia domowników. Optymalna wilgotność powietrza w pomieszczeniach powinna wynosić 40-60 proc. (zależy od temperatury). Wielu inwestorów zastanawia się, czy rekuperacja zawsze wysusza powietrze? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, wszystko bowiem zależy od zastosowanego systemu.

Wilgotność powietrza na optymalnym poziomie są w stanie utrzymać nowoczesne wymienniki obrotowe (wszystko za sprawą procesu odzyskiwania wilgoci). Natomiast do mocnego wysuszenia powietrza we wnętrzach (co zimą w ogrzewanych pomieszczeniach może mieć negatywny wpływ na zdrowie i samopoczucie mieszkańców) mogą doprowadzić wymienniki przeciwprądowe. Jednak i w ich przypadku można zainwestować w nawilżacz powietrza, który zapewni odpowiednią wilgotność powietrza.

Awarie urządzeń i brak prądu

Podobnie, jak w przypadku innych urządzeń, awarii może ulec również system rekuperacji. Aby ograniczyć taką możliwość do minimum, najpierw należy zadbać o wybór firmy, która prawidłowo ją zaprojektuje i wykona (najlepiej gdy jest ona autoryzowanym instalatorem, któregoś z cenionych i renomowanych producentów rekuperatorów). Następnie zaś trzeba pamiętać o regularnym serwisowaniu instalacji.

A co w przypadku braku prądu? Podobnie jak inne urządzenia domowe, również i rekuperacji przestanie wówczas działać. Przy czym, gdy do niej dojdzie, można po prostu otworzyć, czy uchylić okna lub też jeśli jest taka możliwość – skorzystać z tradycyjnej wentylacji grawitacyjnej. Gdy natomiast zasilanie już powróci, to wówczas wentylatory rekuperatora wznawiają swoją pracę bez żadnych dodatkowych czynności (część zapobiegliwych osób decyduje się na montaż agregatu prądotwórczego, który podtrzyma działanie urządzeń elektrycznych).