Zadośćuczynienie za zerwane więzi rodzinne. Zmiany w prawie!
Zmiana w Kodeksie cywilnym oznacza, że w razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, skutkującego zerwaniem więzi rodzinnych, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę zadośćuczynienia.
Jeżeli w wyniku czynu niedozwolonego (np. wypadku, błędu lekarza) poszkodowany jest w stanie wegetatywnym, to bliscy mogą starać się o zadośćuczynienie za naruszone więzi rodzinne. Bieg przedawnienia roszczeń mija dopiero po 20 latach od popełnienia przestępstwa.
Takie przepisy wprowadza poprawka ustawy zaproponowana przez prezydenta RP. Po więcej informacji zapraszamy do artykułu!
Spis treści – Czego dowiesz się z artykułu?
Koniec z niepewnością prawną – więzi rodzinne są dobrem osobistym
W czwartek 24 czerwca 2021 roku sejm jednogłośnie poparł prezydencki projekt zmian w ustawie. Prezydent RP od końca kwietnia zabiegał o to, aby w Kodeksie cywilnym znalazł się zapis regulujący podstawę prawną do przyznawania zadośćuczynienia za zerwane więzi rodzinne.
Według uchwalonej ustawy po art. 446[1] k.c. dodaje się artykuł 446[2] w brzemieniu:
“W razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.„.
Przepis wchodzi w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia. Jednak na jego mocy objęte są też skutki zdarzeń, które nastąpiły przed wejściem w życie zmian w Kodeksie cywilnym.
20 lat na dochodzenie roszczeń za zerwane więzi rodzinne
Dochodzenie zadośćuczynienia za naruszone więzi rodzinne podlega roszczeniom wynikającym z czynu niedozwolonego będącego wynikiem przestępstwa. To znaczy, że na podstawie art. 442[1] § 2 k.c. zadośćuczynienie przedawnia się po 20 latach od zajścia zdarzenia:
“Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia”.
Dzięki temu np. odszkodowanie za błędy medyczne może zostać zwiększone o sumę zadośćuczynienia mającego zrekompensować krzywdę za zerwane więzi rodzinne. Adresatem roszczeń może być ubezpieczyciel szpitala. Jeżeli krzywda nastąpiła np. w wyniku wypadku komunikacyjnego, możemy dochodzić zadośćuczynienia z OC sprawcy wypadku.
Uzasadnienie ustawy o prawie do zadośćuczynienia za naruszone więzi rodzinne
W 2008 roku wprowadzono do Kodeksu cywilnego możliwość ubiegania się o zadośćuczynienie za śmierć bliskiej osoby. Dokonano tego, wprowadzając do art. 446 k.c. §4. Inną podstawą prawną do wyżej wymienionego roszczenia jest też art. 24 k.c. w związku z art. 448 k.c.
Jak jednak wskazywał Sąd Apelacyjny we Wrocławiu:
“Zadośćuczynienie przyznawane na podstawie art. 23 k.c. i art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. ma kompensować nie tyle doznany ból spowodowany śmiercią osoby bliskiej, lecz przedwczesną utratę członka rodziny. Dobrem osobistym, którego naruszenie wymaga rekompensaty, jest prawo do życia w rodzinie”.
(źródło: Klimkiewicz, A. (2018). Krzywda i jej zadośćuczynienie w prawie cywilnym. Analiza pojęć w świetle orzecznictwa sądów polskich. Zeszyty Naukowe KUL, 60(2), 291-306).
Szybko pojawiły się rozbieżności w ocenie sądów, czy na podstawie powyższych norm można zasądzić zadośćuczynienie, gdy w wyniku czynu niedozwolonego dochodzi do zerwania więzi rodzinnych (np. poszkodowany żyje, jednak jest w stanie wegetatywnym lub śpiączki pourazowej).
W uzasadnieniu zmian Kodeksu Cywilnego znajdziemy przykłady, gdzie sądy przyznają takie zadośćuczynienie dla bliskich. Potwierdza to np. orzecznictwo Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2018 roku (III CZP 36/17, III CZP 60/17, III CZP 69/17).
Z drugiej strony zdarzały się jednak przypadki prawomocnego oddalenia powództwa o zadośćuczynienie, ponieważ powyższe przepisy mówią tylko o rekompensacie za krzywdę powstałą w następstwie śmierci poszkodowanego. Przykładem jest np. postanowienie SN z dnia 21 kwietnia 2017 roku (I CSK 472/16) lub uchwała SN z dnia 22 października 2020 roku (I NSNZP 2/19).
Jak ubiegać się o zadośćuczynienie za zerwane więzi rodzinne?
W związku z omawianą zmianą w prawie, osoby, które doznały krzywdy, jaką jest naruszenie więzi rodzinnych, mogą teraz ubiegać się na podstawie art. 446[2] k.c. o odpowiednią sumę zadośćuczynienia.
Muszą jednak pamiętać o 20-letnim okresie przedawnienia roszczeń, biegnącym od dnia zdarzenia. Na szczęście ustawodawca umożliwił dochodzenie zadośćuczynienia na podstawie nowych przepisów, nawet wtedy gdy nie były one jeszcze w mocy.
Odszkodowania oraz zadośćuczynienia możemy się domagać od sprawcy lub od ubezpieczyciela.
