Czym był ES Fundusz? Co warto wiedzieć?

Poszukując źródeł finansowania działalności gospodarczej, większości osób przychodzi na myśl bezzwrotna dotacja z Unii Europejskiej lub lokalnego urzędu pracy, a także lokalne programy wspierania przedsiębiorczości. Warto mieć jednak świadomość, że istnieje wiele innych możliwości starania się o wsparcie w biznesie, a niektóre z propozycji, dostępnych jeszcze kilka czy kilkanaście lat temu, oferowały naprawdę ciekawe warunki. Jednym z takich oryginalnych źródeł finansowania był ES Fundusz. Z czym wiązał się ten projekt i kto mógł zostać jego beneficjentem? Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu.

Co to ES Fundusz?

ES Fundusz, zwany także Funduszem Ekonomii Społecznej, funkcjonował od marca 2013 roku. Zgodnie z założeniami, projekt ten miał charakter pilotażowy i polegał na zaoferowaniu ponad 25 milionów złotych na preferencyjne pożyczki dla podmiotów ekonomii społecznej. Środki te pochodziły z Europejskiego Funduszu Społecznego i podzielone były na pięć makroregionów w Polsce.

Twórcy tego programu wyszli z założenia, że specyfika działalności podmiotów ekonomii społecznej, dla których cele społeczne są o wiele ważniejsze, niż ekonomiczne, rzadko kiedy natrafia na przychylność banków. Oznacza to, że w większości przypadków działalność sprawiająca wrażenie niedochodowej i obarczonej dużym ryzykiem odbierała przedsiębiorcom społecznym dostęp do kapitału pożyczkowego, co stanowiło jeden z większych problemów tego typu podmiotów. ES Fundusz, którego pierwszą koncepcję zaprezentowano w połowie 2011 roku, miał stanowić jedno z rozwiązań tej ekonomicznej dolegliwości.

Makroregiony związane z funkcjonowaniem Funduszu

Polska została podzielona na pięć makroregionów, z których każdy składał się z kilku województw i dysponował inną początkową alokacją kapitału. Podział lokacji i sumy pożyczanych środków przedstawiały się następująco:

• Makroregion I składał się z województw kujawsko-pomorskiego, łódzkiego i mazowieckiego – przeznaczono dla nich 6 026 217,50 zł.
• Makroregion II obejmował woj. lubelskie, podkarpackie i podlaskie otrzymał do dyspozycji kwotę 2 804 896,04 zł.
• Makroregion III (dolnośląskie, lubuskie, wielkopolskie i opolskie) zarządzał środkami w wysokości 6 024 011,71 złotych.
• Makroregion IV to województwa pomorskie, warmińsko-mazurskie i zachodniopomorskie. W ich przypadku kwota bazowa wynosiła 4 515 529,54 zł.
• Makroregion V, czyli woj. małopolskie, śląskie i świętokrzyskie mógł liczyć natomiast na początkową alokację kapitału pożyczkowego w wysokości 5 805 417,04 złotych.

Pod koniec 2012 roku Bank Gospodarstwa Krajowego ogłosił przetarg na operatorów funduszu dla każdego z pięciu makroregionów funduszu. W efekcie we wszystkich pięciu lokacjach zwycięzcą przetargu zostało Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych (TISE SA) – jedyna polska instytucja, zrzeszona w Europejskiej Federacji Banków Etycznych i Alternatywnych (FEBEA), która od wielu lat udzielała już organizacjom pozarządowym i przedsiębiorstwom społecznym pożyczek, związanych z rozwojem działalności, realizacją projektów dotacyjnych oraz utrzymaniem płynności finansowej.

Warunki pożyczki z ES Funduszu

Oferta funduszu – zgodnie z zamierzeniami – przeznaczona była dla podmiotów ekonomii społecznej. By dana instytucja mogła ubiegać się o pożyczkę, konieczne było spełnienie kilku warunków. Przede wszystkim, istotna była odpowiednia forma prawna – ubiegać się o pieniądze mogły jedynie następujące podmioty:

• spółdzielnie pracy,
• spółdzielnie inwalidów i niewidomych,
• spółdzielnie socjalne,
• organizacje pozarządowe,
• kościelne osoby prawne lub jednostki organizacyjne (działające na podstawie przepisów o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania), o ile ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego,
• spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i kluby sportowe, prowadzone w formie spółki (na podstawie Ustawy o sporcie, Dz. U. Nr 127, poz. 857, z późn. zm.), które działają w formie non-profit (ich celem nie może być osiąganie zysku, całość dochodu musi być przeznaczana na realizację celów statutowych, a ewentualny zysk nie może być dzielony między udziałowców, akcjonariuszy i pracowników).

Zgodnie z założeniami, ES Fundusz miał być przeznaczony wyłącznie dla podmiotów, które prowadziły działalność gospodarczą przez co najmniej 12 miesięcy, na dzień składania wniosku. Kolejnym warunkiem starania się o pożyczkę było spełnianie kryterium mikro lub małego przedsiębiorstwa, zgodnie z definicjami, określonymi w załączniku I do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. UE L 214 z 09.08.2008 r.).

Oznacza to, że ES Fundusz służył tym podmiotom, które zatrudniały mniej niż 50 osób w działalności gospodarczej, natomiast ich roczny obrót i/lub całkowity bilans nie przekraczał 10 milionów euro. Kolejnymi warunkami było niezaleganie wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Urzędu Skarbowego, a także możliwość spłaty pożyczki przez podmiot wnioskujący.

Na jaką kwotę pożyczki można było liczyć?

Maksymalna kwota pożyczki w ramach ES Funduszu wynosiła 100 tysięcy złotych. Jej spłacalność została ustalona na maksymalnie 5 lat (60 miesięcy), z zaznaczeniem, że podmiot może skorzystać z możliwości karencji w spłacie – nie większej, niż sześciomiesięcznej. Pożyczki miały charakter preferencyjny – bez dodatkowych opłat i prowizji, przy atrakcyjnym oprocentowaniu w wysokości 50% i 25% stopy redyskonta weksli NBP. Oznaczało to, że przy ówczesnej stopie procentowej w wysokości 3,00 podstawowe oprocentowanie pożyczki wynosiło 1,50% w skali roku, mogło ono jednak zostać obniżone do zaledwie 0,75%. W jaki sposób?

Niższe oprocentowanie przysługiwało przy spełnieniu odpowiednich warunków. Mogły się o nie starać między innymi:

• podmioty, które przeznaczały co najmniej 10% swojego zysku lub nadwyżki bilansowej na działalność pożytku publicznego,
• spółdzielnie socjalne, które w ostatnim zamkniętym rocznym okresie obrachunkowym osiągnęły przychody niższe niż 100 tysięcy złotych,
• podmioty, w których co najmniej połowa zatrudnionych osób rekrutowana jest z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Mogły to być zarówno osoby bezdomne, uzależnione od narkotyków lub alkoholu, osoby zwalniane z zakładów karnych, chorzy psychicznie, uchodźcy (zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 1-4, 6 i 7 ustawy o zatrudnieniu socjalnym), a także pracownicy niepełnosprawni (w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

W jaki sposób należało ubiegać się o pożyczkę?

Zakładając, że dane przedsiębiorstwo spełniało opisane wyżej warunki, czyli pozytywnie przeszło wstępną samoweryfikację w zakresie dostępu do ES Funduszu, następnym krokiem było określenie przedsięwzięcia, na które miała być przeznaczona pożyczka. Z założenia Fundusz Ekonomii Społecznej miał dostarczać kapitał pożyczkowy na rozwój działalności gospodarczej, zatem przedsięwzięcie winno być ukierunkowane właśnie na ten cel.

Aplikowanie o pożyczkę w ES Funduszu odbywało się na jedne z dwóch sposobów – można było przesłać elektronicznie wniosek o pożyczkę wraz z niezbędnymi załącznikami bezpośrednio do TISE SA, czyli podmiotu odpowiedzialnego za funkcjonowanie Funduszu, korzystając ewentualnie z konsultacji telefonicznych. Innym rozwiązaniem było kontaktowanie się z regionalnymi partnerami, którzy służyli pomocą w udzieleniu niezbędnych informacji oraz wypełnieniu wniosku wraz identyfikacją wszystkich niezbędnych załączników oraz wstępną weryfikacją założeń przedsięwzięcia.