Białe certyfikaty: świadectwa efektywności energetycznej - Co to? Jaka cena?

Poprawa efektywności energetycznej - to dziś priorytet

Przez długi czas ceny energii elektrycznej oraz cieplnej utrzymywały się na względnie zbliżonym poziomie. W ostatnich latach można było jednak zauważyć trend wzrostowy, na który przełożyło się wiele zmiennych - m.in. pogarszające się warunki klimatyczne i związane z tym susze, rosnące koszty uprawnień do emisji dwutlenku węgla, coraz wyższe ceny węgla i gazy czy pandemia.

Momentem kulminacyjnym była jednak wojna na Ukrainie, która przyniosła trudności w dostępie do taniego węgla i gazu, co przełożyło się na historycznie wręcz wysokie ceny energii elektrycznej i cieplnej, a także samych paliw. W 2022 roku węgiel był nawet o 400% droższy niż jeszcze w 2021 roku. O kilkaset procent wzrosła też cena gazu, czy ceny prądu, które w połowie 2022 roku przekroczyły 2500 zł/MWh, osiągając rekordowo wysoki poziom.

Wszystko to sprawiło, że w Polsce i w całej Europie zaczęto przykładać większą wagę do oszczędzania energii. W wielu krajach pojawiły się przepisy nakazujące obniżenie temperatur w częściach wspólnych budynków, wyłącznie reklam świetlnych czy zamykanie drzwi w sklepach. Położono też nacisk na różnego rodzaju inwestycje, które mogą przełożyć się na długotrwałe oszczędności energetyczne - w tym termomodernizację budynków czy poprawę efektywności energetycznej procesów przemysłowych.

Przedsięwzięcia tego typu zwykle wiążą się jednak z wysokimi kosztami. Dla przykładu, samo tylko przeprowadzenie modernizacji energetycznej budynku może kosztować kilkaset złotych w przeliczeniu na metr kwadratowy. Kosztowne są również optymalizacje związane z wymianą źródła ciepła na ekologiczne (np. na pompę ciepła), wdrożeniem OZE czy kogeneracji.

Na szczęście istnieje wiele programów wspierających takie działania - ich listę znajdziecie w naszym artykule: “Dotacje na efektywność energetyczną 2023 – lista dofinansowań”. Ciekawą formą wsparcia jest tzw. system białych certyfikatów. Co to za rozwiązanie? I jak z niego skorzystać?

Świadectwa efektywności energetycznej, czyli białe certyfikaty - co to jest?

Świadectwa charakterystyki energetycznej, popularnie określane również jako “białe certyfikaty” są potwierdzeniem planowanej oszczędności energii finalnej, którą osiąga się w wyniku przeprowadzenia przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej. Białe certyfikaty są elementem systemu zachęty do wprowadzania ulepszeń skutkujących zmniejszeniem zużycia energii - pod różnymi postaciami. Jest to możliwe, gdyż każdy certyfikat posiada określoną wartość pieniężną.

Pozyskanie białych certyfikatów to usługa doradztwa energetycznego, bezpośrednio powiązana z wykonaniem audytu efektywności energetycznej.

Białe certyfikaty (świadectwa efektywności energetycznej) - ustawa

Świadectwa efektywności energetycznej reguluje ustawa o efektywności energetycznej, która określa definicję tego rozwiązania, a także opisuje cały mechanizm działania, w tym sposób pozyskiwania oraz sprzedaży.

Co więcej, funkcjonowanie białych certyfikatów, podlega również zasadom opisanym w:

• rozporządzeniu Ministra Energii w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii,
• obwieszczeniu Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej.

System białych certyfikatów - na czym polega?

Wyjaśnijmy teraz, w jaki sposób białe certyfikaty mogą móc zrealizować przedsięwzięcie poprawiające efektywność energetyczną.

Należy zacząć od tego, że ustawa o efektywności energetycznej nakłada na pewne podmioty rynku energetycznego obowiązek systematycznej poprawy efektywności energetycznej. Mogą one realizować ten cel na różne sposoby. Jednym z nich zakup i umorzenie białych certyfikatów. Białe certyfikaty kupuje się na Rynku Praw Majątkowych, zarządzanym w ramach TGE (Towarowej Giełdy Energii). Skąd się tam biorą?

Białe certyfikaty otrzymują inwestorzy planujący przedsięwzięcia modernizacyjne, które będą skutkować oszczędnością energii finalnej. Ustawowe minimum, które upoważnia do udziału w systemie białych certyfikatów wynosi 10 toe. Toe to inaczej tona oleju ekwiwalentnego, odpowiadająca 11,63 MWh (11.630 kWh) energii.

Świadectwa efektywności energetycznej wydaje Prezes URE po otrzymaniu wyników audytu efektywności energetycznej. Prezes URE weryfikuje otrzymane wnioski o wydanie białych certyfikatów, i jeśli spełniają one wymagania, przyznaje świadectwa efektywności energetycznej. Inwestor przeprowadza modernizację, a certyfikaty trafiają na TGE, gdzie podlegają obrotowi. Środki uzyskane z ich sprzedaży mogą pokryć część poniesionych kosztów.

URE a białe certyfikaty

Za koordynację systemu białych certyfikatów odpowiada Urząd Regulacji Energetyki. Prezes URE:

• wydaje świadectwa efektywności energetycznej,
• weryfikuje wywiązywanie z obowiązku oszczędzania energii przez podmioty zobowiązane,
• ma prawo nałożyć karę na uczestników systemu.

URE może dokonywać wyrywkowej oceny prawidłowości audytów efektywności energetycznej związanych z wnioskami o wydanie białych certyfikatów.

Urząd Regulacji Energetyki dostarcza także wzory dokumentów niezbędnych do wnioskowania o świadectwa efektywności energetycznej. Szczegóły znajdziecie na stronie: https://bip.ure.gov.pl/bip/efektywnosc-energetyczn/swiadectwa-efektywnosci/4059,Wniosek-o-wydanie-nowego-swiadectwa-efektywnosci-energetycznej-skladany-po-dniu-.html

Rejestr świadectw efektywności energetycznej URE

Jednym z obowiązków URE jest publikacja informacji o wydanych białych certyfikatach. Rejestr świadectw efektywności energetycznej można znaleźć w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Regulacji Energetyki: https://bip.ure.gov.pl/bip/form/3,Efektywnosc-Energetyczna.html?sort=1&pid=4

W rejestrze świadectw efektywności energetycznej można znaleźć m.in. karty audytów energetycznych, a także informacje o ilości wnioskowanych certyfikatów efektywności energetycznej.

Kto kupuje białe certyfikaty i dlaczego?

Białe certyfikaty kupują m.in. firmy energetyczne oraz inne podmioty, które mają ustawowy obowiązek poprawiania efektywności energetycznej. Został on na nie nałożony, ze względu na ogólnopolski cel oszczędności energii do 2030 roku zapisany w ustawie o efektywności energetycznej. Zgodnie z nim, do końca 2030 roku Polska ma zaoszczędzić 5580 tys. ton toe.

Związany z tym nakaz zmniejszenia zużycia energii spoczywa m.in. na:

• przedsiębiorstwach energetycznych, prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii (elektrycznej, cieplnej), a także obrotu energią lub gazem ziemnym.
• podmiotach handlujących paliwami ciekłymi,
• niektórych odbiorcach końcowych - m.in. tych sprowadzających gaz ziemny w ramach zakupu w Unii Europejskiej lub poza nią.
• domach maklerskich i towarowych domach maklerskich.

Wszystkie te podmioty mogą zrealizować swój obowiązek na kilka sposobów:

1. realizując przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej u odbiorcy końcowego;
2. organizując program bezzwrotnych dotacji wspierających modernizacje energetyczne,
3. samodzielnie uzyskując białe certyfikaty, lub kupując je od innych uczestników Rynku Praw Majątkowych oraz przedstawiając do umorzenia Prezesowi URE.

Białe certyfikaty - dla kogo?

Co do zasady, z białych certyfikatów może skorzystać każdy podmiot planujący inwestycję, która przełoży się na osiągnięcie oszczędności energii.

W praktyce, wyznaczona ustawą minimalna oszczędność energii na poziomie 10 toe (w przeliczeniu to 116,3 tys. kWh) uprawniająca do udziału w systemie białych certyfikatów sprawia, że jest to raczej narzędzie wsparcia przewidziane dla dużych lub energochłonnych podmiotów, takich jak m.in.:

• jednostki samorządu terytorialnego,
• spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe,
• szpitale,
• parafie,
• związki komunalne,
• szkoły wyższe,
• przedsiębiorstwa energetyczne,
• przedsiębiorstwa produkcyjne.

Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, żeby o wsparcie tego typu wnioskowały gospodarstwa domowe czy rolnicy, o ile będą w stanie zaoszczędzić rocznie 116,3 tys. kWh.

Za jakie przedsięwzięcia można dostać świadectwa efektywności energetycznej?

Według ustawy o efektywności energetycznej, białe certyfikaty można otrzymać za przeprowadzenie przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej. Co się mieści w definicji takiego pojęcia?

Obejmuje ona m.in.:

• zaizolowanie instalacji przemysłowych,
• modernizację lub wymianę: oświetlenia, urządzeń lub instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych, źródeł ciepła lub lokalnych sieci ciepłowniczych, urządzeń przeznaczonych do użytku domowego (kuchenek, pralek, suszarek etc.), a także pojazdów.
• odzyskiwanie energii z procesów przemysłowych,
• minimalizowanie strat związanych m.in. z energią bierną, przesyłaniem energii i jej nośników (paliw, gazu ziemnego), na transformatorach, w sieciach ciepłowniczych etc.
• ocieplenie przegród budowlanych,
• wymianę stolarki okiennej i drzwiowej,
• montaż rekuperacji,
• montaż instalacji OZE,
• i inne.

Szczegółową listę przedsięwzięć służących poprawie efektywności można znaleźć w Obwieszczeniu Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie wykazu programów i instrumentów dotyczących przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej.

Białe certyfikaty - jak uzyskać? Procedura

W dużym uproszeniu, uzyskanie białych certyfikatów wymaga przeprowadzenia audytu efektywności energetycznej i złożenia odpowiedniego wniosku do Prezesa URE. Bardzo ważne jest jednak to, że białe certyfikaty można uzyskać jedynie na przedsięwzięcia planowane - takie, które nie zostały rozpoczęte przed złożeniem wniosku.

Jak wygląda procedura uzyskania białych certyfikatów krok po kroku?

1. Przeprowadzenie audytu efektywności energetycznej to punkt wyjścia dla procesu uzyskiwania świadectw efektywności energetycznej. Audyt pozwala określić jakich oszczędności energetycznych można się spodziewać w ramach planowanych przedsięwzięć energetycznych. Na jego podstawie zostanie później obliczona wartość przyznanych białych certyfikatów.

2. Złożenie wniosku do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki o wydanie świadectwa efektywności energetycznej przez podmiot planujący przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej (lub upoważnionego przez ten podmiot). Wnioski o białe certyfikaty można składać w trybie ciągłym. Do zgłoszenia należy dołączyć audyt efektywności energetycznej, oświadczenie o świadomości odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń oraz oryginał zapłaty opłaty skarbowej, a także (jeśli wynika to ze stanu faktycznego i wniosku):

• upoważnienie,
• informację o udzielonej pomocy inwestycyjnej,
• umowę dotyczącą pomocy publicznej.

W samym wniosku muszą się natomiast znaleźć:

1. informacje identyfikacje podmiotu wnioskującego (lub upoważnionego),
2. dane na temat planowanych modernizacji (m.in. ich rodzaj, lokalizację, planowany poziom oszczędności energii finalnej),
3. okres uzyskiwania oszczędności (wyrażony w latach),
4. oznaczenie terminu rozpoczęcia i zakończenia prac,
5. informacje o ewentualnych innych wnioskach o wydanie świadectw efektywności energetycznej, dotyczących tych przedsięwzięć,
6. informacje na temat ewentualnych dofinansowań,
7. dane na temat osoby sporządzającej audyt efektywności energetycznej (m.in. imię, nazwisko, posiadane doświadczenie.

3. Ocena wniosku przez URE. Na podstawie przedstawionych dokumentów Prezes URE dokonuje oceny wniosku - pod względem kompletności oraz merytoryki. W razie braków wzywa wnioskodawcę do uzupełnienia dokumentacji.

4. Przyznanie świadectw energetycznych. Jeśli wniosek spełnia przesłanki do otrzymania wsparcia, Prezes URE wydaje promesę świadectw efektywności energetycznej. Na tym etapie nie mają one jeszcze wymiaru finansowego, a beneficjent otrzymuje jedynie deklarację wysokości dofinansowania (realnej wartości pieniężnej nabiorą po przeprowadzeniu przedsięwzięć). Na wydanie promesy świadectw efektywności energetycznej Prezes URE ma w teorii 45 dni, licząc od daty wpłynięcia wniosku. Niestety, ze względu na braki kadrowe w szeregach URE, w praktyce czas oczekiwania może wynieść od kilku do nawet kilkunastu miesięcy. Przyznanie świadectw wiąże się z obowiązkiem realizacji planowanych przedsięwzięć modernizacyjnych.

5. Realizacja przedsięwzięć, na które przyznano świadectwa charakterystyki energetycznej. Po otrzymaniu promesy białych certyfikatów beneficjent musi przeprowadzić zgłoszone przedsięwzięcia - zgodnie ze zgłoszonym audytem. Po tym, inwestujący ma 45 dni na zgłoszenie zakończenia przedsięwzięcia. W sytuacji, gdy oszczędność energii przekracza 100 toe, konieczne jest przeprowadzenie dodatkowego audytu - weryfikującego, który należy dołączyć do zgłoszenia. Uwaga! Audyt wstępny i końcowy nie mogą zostać wykonane przez tego samego audytora.

6. Rejestracja świadectw na TGE - po poinformowaniu Prezesa URE o zakończeniu prac, następuje faktyczne wydanie świadectw i ich rejestracja na TGE (rejestracji dokonuje URE). Teraz mają one realną wartość i mogą zostać sprzedane na Towarowej Giełdzie Energii.

Jak sprzedać białe certyfikaty?

Białe certyfikaty wiążą się z przyznaniem praw majątkowych, które podlegają obrotowi na TGE. Beneficjenci systemu świadectw efektywności energetycznej nie mogą jednak dokonywać transakcji samodzielnie. Jak sprzedać białe certyfikaty?

Do transakcji niezbędne jest posiadanie konta w Rejestrze Świadectw Pochodzenia. By je założyć należy:

1. przesłać uzupełniony wniosek o uzyskanie statusu Członka Rejestru Świadectw Pochodzenia,
2. wybrać osobę uprawnioną do reprezentowania w rejestrze,
3. wybrać dom maklerski i przyznać mu pełnomocnictwo do działania w swoim imieniu na Rynku Praw Majątkowych.

Uwaga! Sprzedażą białych certyfikatów może zająć się wyłącznie dom maklerski (beneficjent nie może ich sprzedać we własnym zakresie).

Białe certyfikaty - cena świadectw efektywności energetycznej w 2022 roku

W 2022 roku cena białych certyfikatów wynosiła ok. 2.000 zł/toe - ich wartość systematycznie wzrasta. Biorąc udział w systemie białych certyfikatów można zarobić minimum 20 tysięcy złotych (próg wejścia to bowiem 10 toe).

Aktualne dane o cenach białych certyfikatów można znaleźć na Towarowej Giełdzie Energii, w zakładce “Prawa majątkowe”. Oznaczone są jako:

• PMEF-F - białe certyfikaty dostępne w obrocie bezterminowo,
• PMEF-XXXX - świadectwa roczne, w obrocie od 01.01.XXXX do 30.06.XXXX+1. Dotyczą one przedsięwzięć realizowanych przed 01.10.2016, ale nie wcześniej niż przed dniem 01.01.2014 roku.

Omawiając cene białych certyfikatów warto jeszcze dodać, jaki jest koszt pozyskania ich przez profesjonalną firmę doradztwa energetycznego. Zwykle, za pozyskanie świadectw efektywności energetycznej trzeba zapłacić ok. 15 - 25% ich wartości. Warto jednak powierzyć to zadanie doświadczonemu, zewnętrznemu podmiotowi. Oferowana w takim przypadku usługa jest zwykle kompleksowa - firma doradztwa energetycznego zajmuje się zatem przygotowaniem audytu, formalnościami z URE i wyborem firmy maklerskiej, a także koordynuje prace modernizacyjne.

Jeśli szukacie partnera, który pozyska w Waszym imieniu białe certyfikaty sprawdźcie nasz ranking firm doradztwa energetycznego.