Wojna przypomniała Europie, że pompy ciepła to najbardziej ekonomiczne źródło ciepła
W wyniku konfliktu na Ukrainie, który nasilił problemy z dostępnością surowców energetycznych, ceny węgla i gazu znacząco wzrosły. To z kolei przyczyniło się do zwiększonego zainteresowania mieszkańców Europy pompami ciepła. Wiele europejskich gospodarstw domowych zaczęło szukać bardziej wydajnych i ekonomicznych rozwiązań ogrzewania, co skierowało ich uwagę na pompy ciepła. Urządzenia te, wykorzystujące energię z otoczenia, są uznawane za najefektywniejsze i najtańsze w eksploatacji źródła ciepła, co czyni je atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnych systemów opalanych paliwami kopalnymi.
W dodatku, w Polsce silny impuls do wzrostu zainteresowania pompami ciepła pojawił się także przed wybuchem wojny, kiedy to Polska Spółka Gazownictwa poinformowała o wstrzymaniu zawierania umów na przyłącza gazowe ze względu na wyczerpaniu się budżetu na te działania do roku 2023 włącznie.
Dlaczego pompa?
Pompy ciepła, wykorzystując energię z powietrza, wody lub ziemi, są w stanie dostarczyć więcej energii grzewczej niż energia elektryczna zużywana do ich pracy. To sprawia, że ich efektywność, mierzona współczynnikiem COP, jest znacznie wyższa niż w przypadku konwencjonalnych systemów ogrzewania. Wysokiej klasy piec na węgiel z 1 kWh energii w postaci paliwa, dostarczy maksymalnie ok. 0,8 kWh ciepła, piec na gaz: około 1 - 1,1 kWh. Pompa ciepła zaś średniorocznie z 1 kWh prądu dostarczy ok. 3 kWh ciepła.
Jak więc można zauważyć, różnica w rocznych kosztach ogrzewania pompą ciepła, a piecem węglowym będzie kolosalna. Natomiast czas zwrotu inwestycji związanej z wymianą starego pieca na to ekologiczne i energooszczędne źródła ciepła (bez dotacji) wyniesie ok. 10 lat. Dużą przewagą pomp ciepła jest też możliwość ich efektywnej współpracy z fotowoltaiką, dzięki której możliwe jest obniżenie wydatków na energię i uczynienie pompy ciepła jeszcze bardziej zielonym rozwiązaniem.
Znaczny wzrost zainteresowania pompami ciepła to również efekt dotacji i przepisów
Rosnąca popularność instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii wynikała też z wielu ułatwień oferowanych inwestorom, w tym licznym dotacjom. Dla osób zainteresowanych montażem pomp ciepła przygotowano m.in. takie programy dofinansowań jak: Czyste Powietrze czy Moje Ciepło). Unia Europejska pomaga bowiem państwom członkowskim wdrażać reformy służące przeprowadzeniu transformacji ekologicznej i osiągnięciu ważnego celu Europejskiego Zielonego Ładu, jakim jest uzyskanie neutralności klimatycznej do 2050 roku. To właśnie elektryfikacja domowego ogrzewnictwa jest jednym z głównych sposobów nie tylko ograniczania emisyjności budynków, ale i na zmniejszenie zależności od paliw kopalnych sprowadzanych spoza UE (zgodnie z planem REPowerEU w ciągu najbliższych pięciu lat ilość wdrażania indywidualnych pomp ciepła ma zostać podwojona, osiągając 10 mln sztuk).
Na wzrost zainteresowania pompami ciepła wpływ miały również propozycje związane z pakietem klimatycznym Fit for 55, które sprowadzały się do zakazu stosowania pieców gazowych w budynkach nowych (najpóźniej od 2029 roku) lub modernizowanych (od 2030 roku), co skutecznie zaczęło wypierać z polskich domów kotły i piece.
Sprzedaż pomp ciepła w 2021 i 2022 roku rosła w rekordowym tempie
W efekcie, tylko w Polsce, w samym 2021 roku sprzedano blisko 93 tys. pomp ciepła (zarówno powietrznych, gruntowych, jak i do przygotowania ciepłej wody użytkowej), co stanowiło wzrost o 80 proc. w stosunku do 2020 roku.
Rekordowa okazała się również I połowa 2022 roku, w której nastąpił ponad dwukrotny wzrost sprzedaży powietrznych pomp ciepła, zaś wzrost całego polskiego rynku tych urządzeń wyniósł 86%, co czyni nasz kraj liderem jeśli chodzi o instalację tych urządzeń (wyprzedzamy pod tym względem nie tylko Brytyjczyków, ale i Niemców).
Jak wynika z danych PORT PC, na koniec III kwartału 2022 roku sprzedaż pomp ciepła wzrosła o 121% w stosunku do roku poprzedniego. Najlepiej radziły sobie pompy ciepła powietrze woda - ich sprzedaż zwiększyła się o 140% w stosunku do analogicznego okresu.
Jak wynika z szacunków PORT PC, do końca tego roku sprzedaż pomp ciepła podwoi się i wyniesie ok. 200 tys. sztuk (z czego ok. 190 tys. będą stanowić urządzenia typu powietrze-woda).
Popularność pomp ciepła doskonale obrazują dane programu Czyste Powietrze.
Ograniczona dostępność pomp ciepła
Dostępność pomp ciepła nie tylko w kraju, ale i całej Unii Europejskiej, ostatnimi czasy znacząco spadła. Spowodowane jest to zmaganiem się branży z brakiem dostępności komponentów, do czego przyczyniła się m.in. pandemia koronawirusa i wynikające z jej powodu problemy logistyczne. Nawet po otwarciu fabryk, wielu producentów pomp ciepła ma spore trudności w nadrobieniu zaległości w ich składaniu, właśnie ze względu na masowe braki zarówno półprzewodników, jak i wspomnianych komponentów. W efekcie czego nie jest możliwe dostarczanie kilkukrotnie większych zamówień w porównaniu do wcześniejszych lat.
Oczekiwanie na pompę ciepła wynosi nawet rok
Połączenie obserwowanego od kilku lat boomu na pompy ciepła z kryzysem energetycznym i ograniczoną dostępnością sprawiło, że na rynku nie tylko brakuje nowych urządzeń, ale ograniczona jest również dostępność wykwalifikowanych instalatorów do ich montażu.
Razem przekłada się to na problem rosnących cen pomp ciepła. Jak wynika z informacji, które do nas docierają, wiele firm instalujących pompy ciepła nie nadąża z realizacją zleceń, już teraz odnotowując dwu-, a nawet trzykrotny wzrost sprzedaży w stosunku do 2021 roku.
Podaż nie nadąża więc za popytem. Ze względu na to, że pompy ciepła są teraz gorącym towarem, rynkowy średni czas oczekiwania u większości dystrybutorów wynosi minimum 4-5 miesięcy, u niektórych z nich jest to natomiast nawet rok. Należy tu jednak zaznaczyć, że w dużej mierze, zależy to od konkretnego modelu oraz producenta danej jednostki. W wielu hurtowniach już od dłuższego czasu brakuje dostępnych urządzeń.
Abstrahując od czasu oczekiwania na dostawę poszczególnych elementów instalacji, pamiętaj, że planując termin montażu powinieneś również uwzględnić to ile czasu trwa sam montaż pompy ciepła.
Najdłużej czeka się na pompy ciepła najpopularniejszych producentów
Na pewno niemożliwy od ręki jest zakup pomp ciepła najbardziej rozchwytywanych marek, w przypadku których, producenci już teraz przyjmują zamówienia dopiero na wiosnę 2023 roku, a do tego czasu wszystko jest wyprzedane (klienci muszą także liczyć się z tym, że pompy ciepła będą wówczas znacznie droższe niż obecnie).
Zresztą, ta sama sytuacja, ma miejsce jeśli chodzi o zakup innych komponentów niezbędnych do montażu instalacji, takich jak bufory czy zasobniki. Przez problemy z ich dostępnością, opóźnienia terminów są na tyle duże, że niektórzy zainteresowani mogą się nie wyrobić z instalacją pompy ciepła przed rozpoczęciem sezonu grzewczego i zimy.
Podsumowując, 2022 rok zapisze się w polskiej historii rozwoju pomp ciepła jako jeden z najlepszych. Ogromne wzrosty sprzedaży, wywołane wojennym kryzysem energetycznym, zbiegły się w czasie z ograniczoną dostępnością urządzeń wywołaną m.in. brakami komponentów. Przełożyło się to na wysokie ceny, które jednak nie powstrzymały inwestorów.
