Montaż pompy ciepła - przewodnik

Montaż pompy ciepła krok po kroku

Instalacja pompy ciepła może przebiegać różnie, w zależności od rodzaju urządzenia. Są jednak czynności, które warto wykonać, bez względu na to, jaki rodzaj pompy ciepła będziemy montować.

Krok pierwszy: odpowiedni projekt instalacji

Dobrze wykonany projekt jest ważnym etapem w całej inwestycji. Tylko dzięki niemu można przystosować system zarówno do potrzeb budynku, jak i inwestora. Wykonanie systemu ogrzewania wyposażonego w pompę ciepła składa się zazwyczaj z dwóch elementów:

• projektu instalacji ogrzewania, najlepiej - ogrzewania podłogowego, które najkorzystniej współpracuje z pompami ciepła.
• projektu instalacji pompy ciepła opierającego się o obliczenia zapotrzebowania na energię cieplną w budynku (więcej na ten temat: OZC: Obliczenie Zapotrzebowania Cieplnego – Co to? Jaka Cena? Oczywiście przy projekcie instalacji pompy ciepła ważny jest odpowiedni dobór zarówno źródła dolnego, z którego pobierane będzie ciepło (może to być powietrze, woda lub grunt), jak i górnego źródła ciepła, do którego ciepło będzie dostarczane.

Krok drugi – dobór odpowiedniej pompy ciepła

Aby pompa ciepła zapewniła nam komfort cieplny, musi być odpowiednio dobrana i właściwie zamontowana. Oznacza to więc, że przed jej zakupem i montażem konieczne jest przede wszystkim:

• wybranie typu i wielkości pompy ciepła, w zależności od rodzaju dolnego źródła ciepła i wymaganych parametrów pracy. Żeby inwestycja w pompę ciepła szybko się zwróciła, ważne jest wybranie takiego źródła dolnego. Wszyscy zainteresowani do wyboru mają pompy ciepła pobierające energię cieplną z powietrza, gruntu, czy wody;
• dobór mocy pompy ciepła. Ma ona wpływ na żywotność i awaryjność całego systemu;
• wyznaczenie miejsca na pompę ciepła. Urządzenie to, którego wielkość zbliżona jest do rozmiarów lodówki, może być zainstalowana niemal w każdym pomieszczeniu budynku mieszkalnego. Natomiast w sytuacji gdy inwestor zdecyduje się na wyodrębnienie kotłowni z pompą ciepła, to wtedy pomieszczenie to może być przeznaczone również na pralnię i suszarnię;
• wybranie instalacji grzewczej. Większość dostępnych obecnie pomp ciepła to urządzenia niskotemperaturowe. Zatem najbardziej dopasowanym do niej systemem grzewczym jest niskotemperaturowe ogrzewanie płaszczyznowe. Najpopularniejsze rozwiązaniem w tym przypadku to połączenie pompy ciepła z ogrzewaniem podłogowym.
• wyznaczenie zapotrzebowania na moc cieplną budynku. Dom, w którym zainstalowana będzie pompa ciepła musi spełniać standardy budownictwa energooszczędnego. Tylko wtedy bowiem zasadność korzystania z instalacji ekologicznych jest całościowe i uzasadnione;
• dobranie systemu pracy pompy ciepła (monowalentny, monoenergetyczny, biwalentny);
• dobraniu elementów peryferyjnych.

Macie mętlik w głowie i nie wiecie, jakie urządzenie wybrać? Koniecznie zapoznajcie się z tymi materiałami:

• Na co zwrócić uwagę przy wyborze pompy ciepła?
• Jaka pompa ciepła - gruntowa czy powietrzna - do domu?
• Moc pompy ciepła – w jaki sposób dostosować ją do potrzeb domu i jego mieszkańców?

Krok trzeci – wybór lokalizacji i miejsca montażu pompy ciepła

Planując miejsce dla pompy ciepła, warto pamiętać o zasadach jej montażu.

Na zewnątrz

• Odległość od ściany domu nie powinna być mniejsza niż 30 cm, co zapewnia swobodny przepływ powietrza przez pompę ciepła;
• W przypadku powietrznej pompy ciepła typu split, jednostka zewnętrzna powinna znajdować się, jak najbliżej jednostki wewnętrznej (nie można przekroczyć maksymalnej odległości dopuszczonej przez danego producenta pomp ciepła, przy czym mogą to być odległości między 10, a 27 m);
• Warto ją postawić na cokole betonowym lub konstrukcji wsporczej, byleby wysokość od poziomu gruntu do pompy ciepła nie była mniejsza niż 40 cm (zabezpieczy ją to przed gwałtownymi opadami śniegu, w określonej strefie klimatycznej, które mogą zablokować wentylatory pompy ciepła). Natomiast w przypadku gdy jest ona małej mocy i niskiej wagi, to wówczas można ją zamontować na ścianie;
• Powinna być ona zamontowana minimum 30 cm nad podłożem (dla zapewnienia prawidłowego odpływu kondensatu) oraz w miejscu osłoniętym od wiatru, aby maksymalnie skrócić czas odmrażania parownika;
• Ważne, aby zwrócić uwagę na efekt nakładania się hałasu w przypadku ciasnej zabudowy;
• Powinna być ustawiona minimum 3 m od ciągu komunikacyjnego (istnieje ryzyko pojawienia się lodu w okolicach pompy ciepła, przez co np. lokowanie jej przy podjeździe do garażu to zły pomysł);
• Dobrze jest także zadbać o odpowiednią wsiąkliwość podłoża poprzez wypełnienie go żwirem lub wprowadzenie w nie pionowej rury na głębokość poniżej warstwy przemarzania.

Wewnątrz budynku

Natomiast w przypadku jednostki wewnętrznej powietrznej pompy ciepła, która gabarytami przypominać może lodówkę lub wiszący kocioł gazowy, powinna być ona zainstalowana na ścianie budynku, przy której umiejscowiona ma być jednostka zewnętrzna lub też w jej bliskim sąsiedztwie. Przy czym ważne jest to, aby było to suche pomieszczenie (względna wilgotność nie może przekraczać tam 70 proc.) o odpowiedniej temperaturze (od 0 do 35°C) i wentylacji. Co równie ważne, powinien być do niej swobodny dostęp (do sterownika pompy oraz przeprowadzenia prac serwisowych).

W celu uniknięcie awarii w miejsce przyłączenia jednostki wewnętrzne pompy ciepła trzeba również doprowadzić przewód elektryczny o odpowiednim przekroju i ilości żył. Konkretna specyfikacja przewodów, rodzaj zabezpieczeń i sposób podłączenia zwykle uzależnione są m.in. od rodzaju i marki pompy.

Krok czwarty: załatwienie wszystkich formalności urzędowych

Powietrzne pompy ciepła nie wymagają uzupełniania żadnych formalności, poza pewnymi wyjątkami, które dotyczą ich montażu.

Formalności przy montażu powietrznej pompy ciepła

W przypadku powietrznej pompy ciepła:

• typu split o pojemności układu chłodniczego powyżej 5 kg ekwiwalentu CO2 (taką ilość czynnika zawiera prawie każda pompa o mocy ponad 10 kW), wymagana jest obowiązkowa rejestracja urządzenia w CRO, założenie tzw. karty produktu i regularna kontroli szczelności, które musi wykonać certyfikowany instalator. Co również ważne, montaż pompy ciepła split powierzyć trzeba firmie, która posiada uprawnienia F-gazowe;
• typu monoblok – nie jest wymagane od instalatora posiadanie uprawnień F-gazowych. Ten typ pompy nie wymaga również rejestracji, o czym wspomina tzw. ustawa F-gazowa (więcej na ten temat dowiecie się z artykułu: powietrzna pompa ciepła split czy monoblok).

Należy również pamiętać o tym, że zarówno w przypadku pompy ciepła powietrznej, jak i gruntowej, jeśli znajdują się one na terenie (lub w budynku), który jest wpisany do rejestru zabytków lub na obszarze objętym programem Natura 2000, to konieczne jest wtedy uzyskanie pozwolenia na ich montaż.

Formalności przy montażu gruntowej pompy ciepła

Montaż pompy ciepła gruntowej z wymiennikiem pionowym związany jest z dużą ingerencją w podłoże działki i z racji tego wymaga już dopilnowania formalności wynikających z przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze.

Konieczne jest wówczas przedstawienie staroście planu robót geologicznych, do których można przystąpić jeśli w terminie 30 dni od złożenia projektu nie wniesie on sprzeciwu w drodze decyzji. Przy czym w terminie najpóźniej na dwa tygodnie przed zamierzonym terminem rozpoczęcia wierceń należy także zgłosić ten fakt właściwemu organowi administracji geologicznej, organowi nadzoru górniczego oraz prezydentowi, burmistrzowi lub wójtowi. Zaś w terminie do 6 miesięcy od zakończenia prac konieczne jest przekazanie organowi administracji geologicznej „Dokumentacji prac geologicznych wykonanych w celu wykorzystania ciepła ziemi”. Formalności związane z projektowaniem i zatwierdzeniem trwają z reguły do 2 miesięcy;

• wymiennika poziomego na własnym gruncie nie podlega regulacjom prawnym i nie jest wymagane pozwolenie. Przed rozpoczęciem jednak zaplanowanych prac, najlepiej uzyskać na ten temat informacje w starostwie powiatowym (wystarczy zgłosić zamiar budowy i odczekać 30 dni na tak zwaną milczącą zgodę).
• wymiennika poziomego na własnym gruncie nie podlega regulacjom prawnym i nie jest wymagane pozwolenie. Przed rozpoczęciem jednak zaplanowanych prac, najlepiej uzyskać na ten temat informacje w starostwie powiatowym (wystarczy zgłosić zamiar budowy i odczekać 30 dni na tak zwaną milczącą zgodę).

Krok piąty – roboty wiertnicze (tylko w przypadku gruntowej pompy ciepła)

Zainstalowanie kolektora pionowego jest znacznie trudniejsze niż montaż kolektora poziomego. Ponadto wiąże się ono również z wysokimi kosztami, na co wpływ ma rodzaj budowy geologicznej gruntu. Do wykonania robót wiertniczych niezbędny jest bowiem specjalny sprzęt do drążenia głębokich na kilkadziesiąt metrów otworów.

Wszystkie prace poprzedzone są zawsze odwiertem próbnym, dzięki któremu możliwe jest zgromadzenie i przeanalizowanie informacji dotyczących pojemności cieplnej gruntu i jej budowie hydrogeologicznej. Następnie po zebraniu tych danych oraz niezbędnych pozwoleń urzędowych, można zająć się projektowaniem odwiertów.

Krok szósty – montaż pompy ciepła i pozostałych urządzeń instalacji

Po ustawieniu pompy ciepła w docelowym miejscu należy połączyć ją z instalacjami: zasobnikiem c.w.u., buforem (magazynem wody grzewczej), czy armaturą (pompami obiegowymi, naczyniami przeponowymi, zaworami, rurociągami). Ten etap prac związanych z montażem pompy ciepła jest najtrudniejszy i najbardziej pracochłonny.

Próba szczelności i czyszczenie układu chłodniczego - pompy ciepła split

Montaż powietrznej pompy ciepła typu split oprócz standardowej integracji z instalacjami hydraulicznymi i grzewczymi, wymaga zamontowania jednostki zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie połączenia ich za pomocą przyłączy chłodniczych o odpowiednich średnicach (niskiego i wysokiego ciśnienia). Jednak zanim jednostki te zostaną połączone gazem, konieczne jest przeprowadzenie testu szczelności połączenia. Działanie to polega na napełnieniu układ pompy ciepła azotem (który jest gazem obojętnym chemicznie). Po upewnieniu się, że połączenia są szczelne, układ należy wyczyścić i wypełnić czynnikiem chłodniczym. Przy czym jednostka zewnętrzna powinna mieć go w wystarczającej ilości dla całej pompy ciepła, wystarczy jedynie dodać wody grzewczej do jednostki wewnętrznej.

Krok siódmy – pierwsze uruchomienie pompy ciepła

Ostatnim etapem montażu pompy ciepła jest jej uruchomienie, które wymaga odpowiedniej wiedzy i umiejętności. Trzeba jej bowiem poświęcić więcej czasu niż, np. instalacji z kotłem grzewczym, konieczne jest bowiem sprawdzenie samej pompy ciepła, jak i dolnego oraz górnego źródła ciepła. W tym czasie testowane są również dostępne funkcje, takie jak ciepła woda użytkowa czy chłodzenie. Dlatego też tak ważne jest, aby przeprowadzone ono było przez fabryczny serwis, firmę specjalistyczną lub przeszkolonego instalatora, który zna algorytmy pracy regulatora i jego możliwości. W większości pomp ciepła, ich producenci udostępniają jednak protokoły zgłoszeń ich pierwszego uruchomienia, dzięki którym instalator może odpowiednio przygotować się do pracy oraz wykryć problemy.

Na tym etapie następuje właściwa konfiguracja pompy, w tym ustawienie temperatury, jaka ma być utrzymywana w domu oraz temperatury c.w.u. Dobrze, jeśli instalator przy pierwszym uruchomieniu skonfigurował pompę ciepła w taki sposób, aby wykorzystywała ona tańszą energię elektryczną (np. nocną, jeśli korzystamy z taryfy G12 lub prąd z fotowoltaiki w godzinach szczytu).

Cena montażu pompy ciepła

Cena montażu pompy ciepła uzależniona m.in. jest od jej rodzaju i stopnia skomplikowania projektu. Jeśli chodzi o najpopularniejsze w Polsce, powietrznej pompy ciepła, cena montażu waha się zwykle od ok. 35.000 zł do 77.000 zł. Cena montażu pompy ciepła typu gruntowego, będzie większa i może wynieść od ok. 60.000 zł do nawet 150.000 zł.

Cena robocizny przy montażu pompy ciepła

Cena samego montażu pompy ciepła (usługi) także bywa zróżnicowany, głównie ze względu na typ pompy ciepła i złożoność projektu, ale też np. lokalizację czy niezbędne uprawnienia. Montaż powietrznej pompy ciepła to wydatek rzędu od ok. 4.000 zł do 10.000 zł. Cena robocizny przy instalacji gruntowej pompy ciepła wyższa i przeciętnie wynosi od ok. 15.000 do 30.000 zł. Wpływ ma na to pracochłonne, dolne źródło pompy ciepła.

Montaż pompy ciepła a VAT

W przypadku montażu pompy ciepła w budynku jednorodzinnym stosuje się 8% podatek VAT. Budynki tego typu zaliczają się bowiem do budownictwa objętych społecznym programem mieszkaniowym. 8% VAT na montaż pompy ciepła przysługuje zarówno nowopowstałym jak i remontowanym domom jednorodzinnym, których powierzchnia nie przekracza 300 m2 (w przypadku mieszkań - 150 m2).

Więcej na temat cen pomp ciepła: Pompa ciepła cena - koszt zakupu i montażu

Ile trwa montaż pompy ciepła?

Montaż pompy ciepła trwa zwykle od 3 do 7 dni roboczych, w zależności od kilku kluczowych czynników. W przypadku pomp powietrznych, instalacja jest mniej skomplikowana i zazwyczaj zajmuje od 3 do 5 dni. Instalacja pomp gruntowych jest bardziej czasochłonna ze względu na konieczność wykonania odwiertów pionowych lub wykopów poziomych, co może wydłużyć proces nawet do 7 dni.

Jakie uprawnienia są potrzebne do montażu pompy ciepła?

Montaż pompy ciepła wymaga od instalatora posiadania kilku kluczowych uprawnień i certyfikatów. Przede wszystkim instalatorzy powinni posiadać certyfikaty potwierdzające ukończenie szkoleń z zakresu instalacji pomp ciepła, takie jak certyfikat uznawany przez Polską Organizację Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) lub inne odpowiednie instytucje. Dodatkowe uprawnienia obejmują:

1. Certyfikat F-gazowy – niezbędny do pracy z czynnikami chłodniczymi stosowanymi w pompach ciepła.
2. Uprawnienia SEP (Stowarzyszenie Elektryków Polskich) – konieczne do wykonywania prac elektrycznych związanych z podłączeniem pompy do sieci elektrycznej.
3. Uprawnienia hydrauliczne – potrzebne do prawidłowego podłączenia pompy do systemu grzewczego budynku.
4. Szkolenia producentów – często wymagane przez producentów urządzeń, aby zachować gwarancję na pompę ciepła.

Czy pompę ciepła można zamontować samodzielnie?

Montaż pompy ciepła to zadanie, które wymaga specjalistycznej wiedzy i doświadczenia. Chociaż teoretycznie można próbować zamontować pompę ciepła samodzielnie, w praktyce nie jest to zalecane z kilku ważnych powodów:

1. Przepisy: Pompy ciepła typu split, zgodnie z prawem mogą montować tylko osoby posiadające ważne uprawnienia typu F-Gaz. Oprócz tego, instalacja urządzenia wymaga prac elektrycznych, które może wykonywać jedynie wykwalifikowany elektryk z uprawnieniami. Zatem, jeśli nie posiadamy niezbędnych certyfikatów i umiejętności, ryzykujemy nie tylko niewłaściwą pracą sprzętu, ale też złamaniem prawa.
2. Gwarancje: Bardzo często jest tak, że gwarancja na pompę ciepła uzależniona jest od montażu wykonanego przez osobę przeszkoloną przez producenta urządzenia (tak jest np. w przypadku pomp ciepła Panasonic). Podejmując się prac na własną rękę ryzykujemy utratą gwarancji na urządzenie warte kilkadziesiąt złotych!
3. Efektywność: Profesjonalni instalatorzy są w stanie dokładnie ocenić potrzeby energetyczne budynku i dostosować parametry systemu, aby zapewnić jego optymalne działanie. Nieprawidłowa instalacja może prowadzić do niższej efektywności, wyższych kosztów eksploatacji oraz skrócenia żywotności urządzenia.