Rekuperator do mieszkania w bloku. Jaki sprawdzi się najlepiej?

Problem z wentylacją w mieszkaniu

Jednym z najczęściej spotykanych sposobów wentylacji w budownictwie mieszkalnym jest wentylacja grawitacyjna, zwana również tradycyjną bądź naturalną, która nie wymaga do działania żadnych mechanizmów (wymiana powietrza następuje w jej przypadku pod wpływem różnicy temperatur, gęstości i ciśnienia wewnątrz i na zewnątrz budynku). Jej zaletą jest stosunkowo niewielki koszt montażu i użytkowania, wadą natomiast to, że nie można jej kontrolować. Ponadto nie zapewnia ona optymalnego komfortu, a także przyczynia się do strat ciepła.

Dodatkowo, w wielu mieszkaniach proces ten nie przebiega sprawnie, co może być spowodowane np. zasłonięciem kratek wentylacyjnych, czy zamknięciem nawiewników (z powodu przeciągów, czy jako zabezpieczenie przed smogiem). A należy pamiętać, że skutki złej wentylacji:

• dla człowieka, to nie tylko gorszy komfort życia, złe samopoczucie (zmęczenie, bóle i zawroty głowy), ale również podrażnienia skóry, gardła i błony śluzowej nosa, alergie, astma, a nawet choroby nowotworowe;
• dla mieszkania - to pojawienie się zaparowanych okien, podobnie jak i ścian, a z tym - problemu niebezpiecznych dla zdrowia pleśni i grzybów. Na dodatek to nieprzyjemny zapach, możliwość pęcznienia mebli i elementów drewnianych, a nawet niszczenie konstrukcji budynku-wnikanie wilgoci do ścian i ich stopniowa destrukcja.

Rekuperacja w bloku mieszkalnym

Wentylacja odgrywa więc kluczową rolę w zapewnianiu odpowiedniej jakości powietrza w budynkach. Coraz większym zainteresowaniem cieszy się zwłaszcza system wentylacji mechanicznej czyli tzw. rekuperacji, która głównie kojarzona jest z domami wolno stojącymi lub szeregówkami. Nadal niewiele osób wie, że tak naprawdę nic nie szkodzi na przeszkodzie, aby zainwestować w rekuperację do mieszkania i to bez względu na to, czy jest to blok już użytkowany, czy w stanie deweloperskim.

Albowiem to właśnie rekuperacja uchodzi za system o znacznie lepszych właściwościach. Przede wszystkim za sprawą możliwości sterowania nią i mechanicznego wspomagania wymiany powietrza. Można bowiem, w zależności od sytuacji, zwiększać lub zmniejszać intensywność przewietrzania (np. podczas gotowania lub gdy w mieszkaniu jest mniej lub więcej osób). Należy tu jednak zaznaczyć, że rekuperacja w bloku, to obecnie rozwiązanie stosowane przede wszystkim na tzw. osiedlach pasywnych, gdzie budynki wyróżniają się bardzo niskim zapotrzebowaniem na energię do ogrzewania.

Zalety rekuperacji w bloku

Do zalet rekuperacji w mieszkaniu zaliczyć trzeba również:

• stały dopływ świeżego powietrza i to bez konieczności otwierania okien. Jest to szczególnie ważne w budynkach znajdujących się w centrum miasta, gdzie panuje wzmożony ruch samochodowy i hałas, a w powietrzu unosi się sporo zanieczyszczeń;
• dodatkowe oczyszczanie nawiewanego powietrza, dzięki filtrom zainstalowanym w centrali. W zależności od zastosowanego filtra usuwana jest w ten sposób większość zanieczyszczeń, w tym: smog, bakterie i wirusy. Może ona również stanowić dużą ulgę dla alergików (powietrze docierające do domu jest wolne od pyłków i innych alergenów, natomiast z wywiewanego powietrza usuwane są zanieczyszczenia, których źródłem są m.in. zwierzęta, czy elementy wystroju i budynku);
• kontrolę wilgotności, albowiem część modeli rekuperatorów potrafi sama kontrolować wilgotność powietrza w mieszkaniu, co ma pozytywny wpływ na komfort i zdrowie domowników. Nie trzeba się wówczas też martwić o zbytnie wysuszanie się powietrza, zamarznięcie urządzenia czy też niehigieniczne odkładanie się skroplin;
• możliwość współpracy z klimatyzacją. Należy bowiem pamiętać, że owszem, dzięki rekuperacji panuje w mieszkaniu bardziej komfortowa temperatura, niż na zewnątrz, jednak nie jest to ona ani systemem klimatyzacji ani ogrzewania (nie ma możliwości ustawienia konkretnych parametrów temperaturowych powietrza). Tak więc, w polskim klimacie latem, najlepiej żeby rekuperacja równolegle współpracowała z systemem klimatyzacji (więcej na ten temat w artykule: Rekuperacja z klimatyzacją - czy warto?).

Dlaczego rekuperator w mieszkaniu to dobra inwestycja?

Rekuperacja w bloku, wiąże się nie tylko z nieporównywalnym komfortem poprzez stałą i regularną wymianę powietrza, ale również z oszczędnością na kosztach ogrzewania. Cena rekuperacji w przypadku mieszkania o metrażu 40-50 m2, to ok. 8.000-10.000 złotych. Inwestycja ta jednak szybko się zwróci się w znacznie mniejszych opłatach za ogrzewanie. Odpowiedni rekuperator do mieszkania pozwoli bowiem skutecznie wymieniać powietrze, jednocześnie nie tracąc ciepła. Przy czym będzie tak na pewno, w przypadku, gdy:

• ciepło w budynku dostarczane jest centralnie, ale do mieszkania przypisany jest licznik, rejestrujący zużycie ciepła w mieszkaniu;
• mieszkanie ogrzewane jest przez nasz własny kocioł, na przykład dwufunkcyjny, który dostarcza również ciepłą wodę.

Poza tym rekuperacja w bloku, to również doskonała inwestycja w przypadku samych deweloperów. Nie uzyska się bowiem nowoczesnego i energooszczędnego standardu budynku bez instalacji wentylacyjnej z odzyskiem ciepła. Co istotne, montaż rekuperacji w mieszkaniach, jeszcze na poziomie prac deweloperskich, jest znacznie prostszy i szybszy, niż wówczas, gdy są już ono użytkowane. Nie można również pominąć faktu, że takie mieszkanie stanowi znacznie ciekawszą i bardziej atrakcyjną ofertę, a jego koszt wzrasta. Ponadto dla potencjalnych kupców, kusząca jest również wizja niższych rachunków za ogrzewanie.

Jak przygotować mieszkanie pod rekuperację?

Przygotowanie mieszkania pod rekuperację zajmuje kilka etapów. Pierwszym, najważniejszym z nich, jest oczywiście uzyskanie zgody zarządcy (Spółdzielni lub Wspólnoty Mieszkaniowej), na umieszczenie otworów czerpni i wyrzutni (pobierających i usuwających powietrze) na zewnętrznej ścianie budynku. Nie powinno być jednak z tym trudności, ponieważ coraz więcej osób decyduje się w tym miejscu na montaż zewnętrznej jednostki klimatyzacyjnej, która swoją wielkością jednak mocniej ingeruje w bryłę budynku (w porównaniu z niewielkim otworem w ścianie, przesłoniętym kratką).

Dopiero wtedy można przejść do kroku kolejnego, jakim jest znalezienie najlepszego miejsca na rekuperator oraz wybór jednostki o odpowiednio dobranej wydajności, idealnej na mały metraż. W przypadku bowiem mieszkania, potrzebne będzie urządzenie o mniejszej mocy niż te przeznaczone do domów wolnostojących.

Trzecia kwestia, to odpowiednia instalacja elektryczna i dostęp do zasilania (centrala wentylacyjna potrzebuje zasilania 230 V). Ponadto wymagane jest również zapewnienie odprowadzania skroplin - oczywiście w przypadku rekuperatora, który tego wymaga (na rynku dostępne są również urządzenia nie wymagające ich odprowadzania, np. centrale z wymiennikami obrotowymi). Konieczne będzie również zaślepieniu kanałów wentylacji grawitacyjnej, a także zadbanie o dobry wygląd mieszkania (a więc ukrycie kanałów od rekuperacji np. pod płytą karton-gipsową).

Rekuperator do mieszkania - na jaki się zdecydować?

W ofercie producentów znajduje się szeroka i zróżnicowana oferta rekuperatorów do mieszkań. W przypadku tych najmniejszych, najlepiej sprawdzają się rekuperatory okapy, które już od dawna stanowią popularne rozwiązanie w całej Skandynawii (w sprzedaży ma je m.in. firma EcoMax):

Rekuperator okap ENSY 200 SLIM (260m3/h) firmy EcoMax. Jest rekuperator obrotowy z wraz z wydajnym okapem kuchennym w jednym, który dostarcza odpowiednią ilość powietrza w mieszkaniach i domach o powierzchni do 100‑110m2. Źródło ecomax.pl

Mały rekuperator centralny do łazienki

Doskonałym rozwiązaniem są również kompaktowe rekuperatory idealnie nadające się do zabudowy w małych przestrzeniach (zarówno w standardowym budownictwie jak i kamienicach). Ponadto urządzenia te:

• zapewniają energooszczędną i cichą pracę, dzięki zastosowaniu silników EC (elektronicznie komutowanych, czyli pracujących ze zmienną prędkością obrotową i zmniejszonym zużyciem energii elektrycznej);
• skutecznie usuwają z powietrza wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia (dzięki wbudowanym filtrom).

Vitovent 300-C, który dzięki kompaktowym wymiarom i instalacji na stropie lub ścianie stanowi idealne rozwiązanie do mieszkań (jednokondygnacyjnych). Źródło: viessmann.pl

W przypadku centrali wentylacyjnej z kanałami wentylacyjnymi, inwestor powinien zastanowić się, czy posiada na montaż systemu odpowiednio dużą i wyciszoną przestrzeń (hałas związany z pracą wentylatorów). Najlepszym i najczęściej wybieranym miejscem do zamontowania centrali wentylacyjnej jest łazienka. Wynika to zarówno z:

• powodów instalacyjnych, ponieważ łazienka zazwyczaj i tak jest zlokalizowana w centralnym punkcie mieszkania, dzięki czemu łatwiej wyprowadzić z niej przewody nawiewne do pokoju dziennego i sypialni oraz wywiewny do kuchni (lub także drugi do oddzielnej toalety). Co istotne, w łazience znajduje się również wywiewny przewód wentylacji naturalnej (potocznie nazywany kratką), który można wykorzystać jako wyrzutnię zużytego powietrza;
• warunków technicznych, jakim muszą odpowiadać budynki. W obrębie mieszkania, ściany łazienki, oddzielające ją od innych pomieszczeń, powinny zapewniać tłumienie hałasu określonego wskaźnikiem izolacyjności akustycznej R’A1 wynoszącym co najmniej 35 dB (w przypadku przegród wewnętrznych, a więc ścianek działowych pokojów, powinno to być nie mniej niż 30 dB).
• Czerpnię świeżego powietrza najlpiej jest zrobić nad balkonem, gdzie będzie do niej najłatwiejszy dostęp, zarówno na etapie montażu instalacji, jak i później, w trakcie jej czyszczenia. Natomiast przewody nawiewne i wywiewne rozprowadzone w pomieszczeniach najlepiej ukryć za pomocą zabudowy z płyt gipsowo-kartonowych (np. w postaci podwieszonego nad częścią pomieszczenia sufitu), w których też osadza się anemostaty nawiewne i wywiewne.

Rekuperatory decentralne do mieszkania

Alternatywą dla centralnego systemu rekuperacji, jest rekuperacja decentralna (ścienna lub pokojowa), która nie wymaga montażu kanałów, ani innych części instalacji odpowiadających za dystrybucję powietrza. Idealnie sprawdza się ona zatem w mieszkaniach, gdzie nie ma możliwości na rozciągnięcie instalacji. Ponadto jest ona łatwa i szybka w montażu oraz nie wymaga dużych nakładów finansowych. W przypadku bowiem mieszkania o powierzchni 80 m2, wycena kompletnego:

• decentralnego systemu rekuperacji wynosi ok. 4.000-5.000 zł;
• centralnego systemu wentylacji mechanicznej to natomiast ok. 7.000-9.000 zł.

Decentralny system rekuperacji składa się z mniejszych jednostek, które zainstalowane są w pomieszczeniach bezpośrednio w ścianie zewnętrznej budynku (posiadają one wentylatory rewersyjne, dzięki czemu cyklicznie wymuszana jest zmiana kierunku przepływu powietrza z wywiewu na nawiew i odwrotnie).

Wentylacja decentralna. Źródło: VENTS GROUP

W przypadku rekuperacji decentralnej w każdym pomieszczeniu musi być oddzielne urządzenie. Działa ono jak system rekuperacji scentralizowanej (nawiewane jest świeże powietrze, a usuwamy zużyte), z tą jednak różnicą, że w rekuperacji decentralnej odbywa się to bez użycia kanałów wentylacyjnych transportujących świeże powietrze do innych pomieszczeń i wyprowadzających zużyte na zewnątrz. W rekuperatorze decentralnym zużyte powietrze z pomieszczenia, przechodzi przez wymiennik ciepła odbierający energię cieplną, a następnie usuwane jest na zewnątrz (odebrane ciepło przekazywane jest wówczas do pobieranego, świeżego powietrza zewnętrznego, które kierowane jest bezpośrednio do pomieszczenia).

Należy jednak pamiętać, że owszem rekuperatory decentralne, są znacznie łatwiejsze w montażu, jednak w ich przypadku:

• sprawność odzysku i wydajność jest nieco niższa w porównaniu z systemami rekuperacji scentralizowanej;
• nie ma tak wysokiej skuteczności filtracji, jak w tradycyjnych systemach centralnych (ich konstrukcja bowiem praktycznie uniemożliwia montaż filtra o wysokiej wydajności np. filtra HEPA).

Ograniczenia wynikające z przepisów

Decydując się na montaż rekuperacji, warto mieć jednak na uwadze to, że lokatorzy bloków mieszkalnych są bardziej ograniczeni przepisami dotyczącymi systemu wentylacji, niż właściciele domów jednorodzinnych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury Dz.U.2019.0.1065 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. rozdział 6:

§ 148. Wentylacja 1. Wentylację mechaniczną wywiewną lub nawiewno-wywiewną należy stosować w budynkach wysokich i wysokościowych oraz w innych budynkach, w których zapewnienie odpowiedniej wymiany powietrza nie jest możliwe za pomocą wentylacji grawitacyjnej lub wentylacji hybrydowej. W pozostałych budynkach może być stosowana wentylacja grawitacyjna lub wentylacja hybrydowa.2. W pomieszczeniu, w którym jest zastosowana wentylacja mechaniczna lub klimatyzacja, nie można stosować wentylacji grawitacyjnej ani wentylacji hybrydowej. Wymaganie to nie dotyczy pomieszczeń z urządzeniami klimatyzacyjnymi nie pobierającymi powietrza zewnętrznego.

Tak więc, jeśli w budynku zastosowana jest już wentylacja grawitacyjna, to właściciel, który zdecyduje się zainstalować rekuperację musi w jakiś sposób dezaktywować wentylację grawitacyjną, np. poprzez szczelne zasłonięcie wszystkich pozostałych kratek, czyli przewodów wywiewnych (z wyłączeniem tej łazienkowej, jeśli inwestor zdecydował się na mały rekuperator centralny umiejscowiony właśnie tam). Ponadto w mieszkaniu, w którym działa rekuperacja, okna nie powinny być wyposażone w mikrowentylację, czy też inne formy rozszczelnienia (w tym nawiewniki okienne), mogące zaburzyć przepływ powietrza i tym samym prawidłowe działanie systemu wentylacji.