Koszt ogrzewania pompą ciepła

Ogromny wzrost zainteresowania pompami ciepła

W Polsce już od kilku lat obserwuje się wzrost zainteresowania pompami ciepła. W ostatnim jednak czasie zakup tych ekologicznych i energooszczędnych urządzeń grzewczych bije kolejne rekordy. Jak wynika bowiem z prognozy PORT PC, tylko w 2022 roku sprzedaż pomp ciepła do ogrzewania budynków wzrośnie o blisko 130 proc. w stosunku do 2021 roku (co oznacza niemal 200.000 sztuk). Wiadomo już natomiast, że tylko w trzech pierwszych kwartałach br. sprzedaż pomp ciepła typu powietrze-woda w kraju zwiększyła się aż o 140 proc., do analogicznego okresu zeszłego roku:

Źródło: PORT PC

Sprzedaż pomp ciepła w Polsce bije więc kolejne rekordy. Jak wynika z danych opublikowanych przez European Heat Pump Association (Europejskiego Stowarzyszenia Pomp Ciepła, EHPA), Polska pod względem pomp ciepła zainstalowanych na 1.000 gospodarstw domowych - z wynikiem powyżej 7, wyprzedziła już m.in. Belgię (5,5), Niemcy (4,3), czy Wielką Brytanię (1,5). Co spowodowało w ostatnim czasie tak duży wzrost zainteresowania tymi ekologicznymi urządzeniami grzewczymi? Otóż decyzja ta w dużej mierze wynika z:

• chęci uniezależnienia się od paliw kopalnych w związku zaistniałą sytuacją gospodarczo-polityczną, przez, którą ceny gazu, pelletu i węgla poszły drastycznie w górę (podwyżki sięgnęły nawet ponad 100 proc. rok do roku);
• rosnącej świadomości ekologicznej Polaków, albowiem coraz więcej osób chce dbać o środowisko naturalne i swoich najbliższych, a energia cieplna, którą pobiera pompa ciepła pochodzi z OZE (brak spalania, to brak emisji szkodliwych gazów, będących np. przyczyną smogu);
• tego, że jest to obecnie jedno z najtańszych w użytkowaniu i jednocześnie najbardziej komfortowych urządzeń grzewczych (wszystko ze względu na najbardziej efektywną energetycznie technologię - z klasami A++, A+++, co ma ogromne znaczenie w przypadku podwyżek nośników energii);
• boomu na fotowoltaikę - wspieranego przez m.in. program Mój Prąd, promujący rozwój prosumenckich instalacji fotowoltaicznych w oparciu o nowy system rozliczeń tzw. net-billing. Dzięki połączeniu pompy ciepła z panelami fotowoltaicznymi można obniżyć rachunki za prąd i ogrzewanie do minimum;
• wielofunkcyjności tych urządzeń, albowiem oprócz ogrzewania budynku mogą one służyć do przygotowania ciepłej wody użytkowej, a także chłodzenia domu, co będzie szczególnie przydatne w dobie nadchodzącego kryzysu klimatycznego;
• wygody i bezpieczeństwa, ponieważ odpowiednio dobrane urządzenie jest całkowicie bezobsługowe (nie trzeba tracić czasu i energii na uzupełnianie opału, rozpalanie pieca oraz jego czyszczenie). Natomiast w związku z brakiem wystąpienia procesu spalania, nie ma ryzyka wybuchu lub zaczadzenia;
• gwarancji zwrotu inwestycji - realny czas zwrotu poniesionych nakładów związanych z inwestycją w to ekologiczne źródło ogrzewania wynosi 6 - 8 lat. Przy czym może być on znacznie krótszy dzięki możliwości skorzystania z różnych dofinansowań do pomp ciepła, które przyczyniają się też do rosnącej popularności tych ekologicznych urządzeń grzewczych w Polsce;
• zmiany w programie Czyste Powietrze, zwiększającej finansowe wsparcie dla pomp ciepła. Zainteresowanie składaniem związków o dotację zwiększyło się szczególnie gdy po napaści Rosji na Ukrainę, Komisja Europejska w ramach pakietu REPowerEU zapowiedziała m.in. szybkie odejście od stosowania paliw kopalnych w budynkach (więcej na ten temat w art. Zakaz stosowania kotłów gazowych) jako samodzielnych urządzeń;
• wyższych wymogów wynikających z aktualnie obowiązujących Warunków Technicznych 2021 (EP<55 kWh/(m2rok). Gwarantem jest tu odpowiednio dobrana izolacja termiczna w połączeniu z zasilaniem energią ekologiczną (neutralną dla środowiska). Dla systemów ogrzewania i wentylacji doskonale sprawdzi się m.in. pompa ciepła z rekuperacją.

Większość krajów Unii Europejskiej zapowiada pełną dekarbonizację energii elektrycznej w swoich miksach energetycznych pomiędzy 2035 a 2040 roku (cel ten zrealizowany zostanie m.in. dzięki pompom ciepła i elektrycznemu transportowi). Jak wynika również z opracowań „World Energy Outlook 2022” (WEO), pompy ciepła:

• do 2045 roku mają zaspokajać połowę globalnego zapotrzebowania na ciepło;
• w 2050 roku mają dostarczać blisko 2/3 ciepła w krajach rozwiniętych (OECD).

W związku z tym łączna liczba zainstalowanych pomp ciepła powinna zwiększyć się ze 180 mln sztuk w 2020 roku do 600 mln sztuk w 2030 roku, a w 2050 roku - już do 1,8 mld sztuk. Należy tu również podkreślić, że Międzynarodowa Agencja Energetyczna wzywa do tego, aby do 2025 roku wszystkie kraje rozwinięte zakończyły sprzedaż samodzielnych kotłów gazowych, olejowych i węglowych.

Ile kosztuje założenie pompy ciepła?

Pompy ciepła to więc obecnie najbardziej promowany ekologiczny sposób ogrzewania, który jest szczególnie atrakcyjny teraz, gdy wiele państw dotykają problem związane z małą dostępnością i wysokimi cenami węgla czy gazu. Przy czym tak niepewne czasy wymuszają rozglądanie się za źródłami ciepła i energii, które nie tylko będą tanie, ale i zapewnią użytkownikom niezależność. Nadal jednak wiele osób, mimo coraz większego entuzjazmu w stosunku do urządzeń wykorzystujących OZE, sceptycznie podchodzi do rosnących kosztów ich utrzymania. Coraz częściej pojawiają się również głosy, że wobec gwałtownie rosnących cen prądu, inwestycja w pompę ciepła staje się mniej zyskowna, a gwarantowane przez rząd ceny dotyczą zbyt małej ilości kilowatogodzin, by wystarczyło to do zasilenie pompy ciepła.

Oczywiście, obawy te są zasadne, ponieważ koszt zakupu i montażu pompy ciepła jest wysoki. W przypadku tańszych i popularniejszych w Polsce powietrznych pomp ciepła, jest to wydatek rzędu 40.000 - 60.000 zł. Więcej natomiast przyjdzie nam zapłacić za inwestycję w bardziej wydajną gruntową pompę ciepła. Tutaj bowiem uwzględnić trzeba jeszcze koszty związane z montażem kolektora poziomego lub pionowego, za co łącznie z samym urządzeniem w przypadku średniej wielkości domu, trzeba zapłacić 80.000 - 100.000 zł. Warto tu jednak dodać, że niepewność co do instalacji tego ekologicznego urządzenia grzewczego dotyczy nie tylko kosztów związanych z jego eksploatacją, ale i też możliwych przerw w dostawach prądu, co w przypadku jednego źródła ciepła, jakim jest pompa ciepła może być bardzo problematyczne, zwłaszcza zimą.

Co ma wpływ na koszt ogrzewania domu pompą ciepła?

Pompa ciepła to bowiem urządzenie, które owszem, wykorzystuje odnawialne źródło energii, jednak do podtrzymania pracy systemu (czyli napędzania sprężarki) pobierać musi energię elektryczną z sieci konwencjonalnej. Trzeba mieć zatem świadomość, że wzrost cen 1 kWh przekłada się również na wzrost kosztów ogrzewania pompą ciepła. Jednak nawet mimo podwyżek, urządzenia te na chwilę obecną stanowią najtańszy i najbardziej efektywny sposób pozyskiwania energii cieplnej do ogrzewania domu i c.w.u. Świadczy o tym sama wartość współczynnika COP (ang. Coefficient of Performance), który wskazuje, to w jakim stopniu pompa wykorzystuje ciepło pozyskane z otoczenia, w stosunku do zużytego prądu w danym momencie. A mówiąc prościej - ile energii cieplnej jest oddawane przy wykorzystaniu 1 kWh energii elektrycznej.

W przypadku tradycyjnych urządzeń grzewczych, ich faktyczna sprawność będzie zawsze mniejsza od 1. Natomiast jeśli chodzi o pompę ciepła, sytuacja wygląda nieco inaczej, dzięki temu, że w swojej pracy wykorzystuje ona darmową i odnawialną energię odzyskaną z powietrza atmosferycznego, gruntu lub wody. Ilość energii cieplnej odebranej w jej przypadku jest kilkukrotnie wyższa od zużytej energii elektrycznej.

COP pompy ciepła wynosi średnio od 3,5 do 5,5. Przy czym najwyższym tym współczynnikiem, wyróżniają się pompy ciepła gruntowe, niższym natomiast pompy ciepła powietrzne. W przypadku tych ostatnich bowiem, wartość COP najsilniej zależy od różnicy między temperaturą powietrza atmosferycznego, a temperaturą czynnika zasilającego instalację grzewczą (im mniejsza jest różnica, tym wyższa sprawność urządzenia). Ponadto, aby określić koszty eksploatacji pompy ciepła niezbędna jest też znajomość:

• współczynnika SCOP (Seasonal Coefficient Of Performance), który jest bliższym rzeczywistym parametrom efektywności pompy ciepła. Wpływ na jego wartość ma m.in. rodzaj systemu grzewczego (podłogowe/grzejnikowe), typ wentylacji budynku (naturalna/mechaniczna), czy też preferencje dotyczące temperatury panującej w pomieszczeniach;
• SPF (ang. Seasonal Performance Factor), który jest wartością opisującą efektywność pompy w ciągu całego roku. W przypadku SPF uwzględnia się zmiany temperatur zewnętrznych, zmiennego zapotrzebowania na ciepło i c.w.u. w warunkach rzeczywistych (jest on różnie szacowany w samej UE, według różnych wytycznych i norm).

Podobnie, jak w przypadku COP, również im wyższe są współczynniki SCOP i SPF, tym mniej za ogrzewanie zapłaci użytkownik (więcej informacji na ten temat uzyskać można z art. COP czy SCOP w pompach ciepła który ze współczynników lepiej określa ich sprawność?).

Koszt ogrzewania pompą ciepła - od czego jeszcze zależy?

To, jaki będzie koszt ogrzewania pompą ciepła, zależy także od tak indywidualnego parametru, jakim jest zapotrzebowanie na ciepło, na który z kolei wpływ ma m.in.

• wielkość nieruchomości i jego lokalizacja;
• rodzaj ocieplenia budynku;
• rodzaj zastosowanej w pomieszczeniach wentylacji (na niższe zużycie prądu wpływa montaż rekuperacji) i ewentualnej klimatyzacji;
• jakość i energochłonność wszystkich znajdujących się w domu urządzeń;
• liczba mieszkańców i tryb ich życia;
• taryfa prądu.

Ponadto nie można również zapominać, że to ile kosztuje ogrzewanie pompą ciepła, zależy również od chociażby:

• jakości, energochłonności i mocy pompy ciepła;
• ceny energii elektrycznej;
• czasu trwania sezonu grzewczego;
• warunków, w jakich działa urządzenie;
• rodzaju zastosowanego ogrzewania (na niższe zużycie prądu wpłynie współpraca pompy ciepła z ogrzewaniem podłogowym);
• prawidłowego wykonania całego systemu grzewczego;
• ilości potrzebnej wody i jej temperatury;
• temperatury zewnętrznej.

Ogrzewania pompą ciepła - jaki koszt?

To, ile przyjdzie nam zapłacić za ogrzewanie domu pompą ciepła jest zatem kwestią mocno indywidualną, na którą wpływa wiele wymienionych powyżej czynników. Poniżej przedstawiamy roczne koszty ogrzewania domu oraz przygotowania ciepłej wody, korzystając z kalkulatora cen ogrzewania opublikowanego przez Porozumienie Branżowe Na Rzecz Efektywności Energetycznej (POBE).

Za przykład posłużył tutaj dom jednorodzinny:

• o powierzchni ogrzewanej 150 m²;
• w którym mieszka 4 - osobowa rodzina;
• przy uwzględnieniu danych uwzględniających koszty energii w III kw. 2022 roku (taryfa G12w - średni koszt nośnika energii wynoszący 60,5 gr);
• SCOP CP PN-EN 14825;
• w którym znajduje się ogrzewanie podłogowe lub grzejniki.

Koszt ogrzewania pompą ciepła nowego domu w standardzie programu “Moje Ciepło”

Przykładowy roczny koszt przygotowania c.w.u. i ogrzewania pompą ciepła domu w standardzie programu Moje Ciepło (z rocznym zużyciem energii na poziomie 40 kWh/m²/rok, z wentylacją mechaniczną i oknami zespolonymi - trzyszybowymi, ogrzewaniem podłogowym lub grzejnikami):

Roczny koszt przygotowania c.w.u. i ogrzewania pompą ciepła domu w standardzie programu “Moje Ciepło”. Źródło POBE, wykonanie enerad.pl

Koszt ogrzewania pompą ciepła domu poddanego termomodernizacji

Przykładowy roczny koszt przygotowania c.w.u. i ogrzewania pompą ciepła budynku poddanego termomodernizacji do standardu WT 2017 (z rocznym zużyciem energii na poziomie 80 kWh/m²/rok, z oknami zespolonymi dwuszybowymi, wentylacją grawitacyjną, ogrzewaniem podłogowym lub grzejnikami):

Roczny koszt przygotowania c.w.u. i ogrzewania pompą ciepła domu poddanego termomodernizacji. Źródło POBE, wykonanie enerad.pl

Koszt ogrzewania pompą ciepła domu w standardzie złej izolacji

Przykładowy roczny koszt przygotowania c.w.u. i ogrzewania pompą ciepła domu z brakiem lub niewielką izolacją termiczną (z rocznym zużyciem energii na poziomie 170 kWh/m²/rok, z oknami niezespolonymi i wentylacją grawitacyjną):

Roczny koszt przygotowania c.w.u. i ogrzewania pompą ciepła domu z brakiem lub niewielką izolacją termiczną. Źródło POBE, sierpień 2022, wykonanie enerad.pl

Ogrzewanie pompą ciepła w sezonie 2022/2023 a innymi źródłami ciepła bez dopłat

A jak sytuacja przedstawia się w przypadku innych źródeł ciepła? Otóż, obliczenia na kalkulatorze POBE, bez uwzględnienia dopłat na sezon 2022/2023 pokazują, że to właśnie pompy ciepła (zarówno te gruntowe, jak i powietrzne), są aktualnie najbardziej ekonomicznym źródłem ciepła. W przypadku budynku o powierzchni 150 m2, z rocznym zużyciem energii na poziomie 80 kWh/m²/rok, jest to średnio od 2.350 zł (pompa ciepła gruntowa z ogrzewaniem podłogowym) do 3.510 zł (pompa ciepła powietrzna z grzejnikami):

Ogrzewanie pompą ciepła a innymi źródłami ciepła, bez dopłat na sezon 2022/2023. Źródło POBE, wykonanie enerad.pl

Natomiast po ogrzewaniu domu pompą ciepła, najbardziej opłacalne jest ogrzewanie drewnem, a następnie gazem, najmniej zaś - kotłem węglowym i olejowym kotłem kondensacyjnym. Koszty ogrzewania pompą ciepła są jeszcze niższe, gdy współpracuje ona z panelami fotowoltaicznymi, tutaj z mikroinstalacją PV o mocy 3 kWp (3.000 kWh rocznie i średnią ceną odkupu energii wynoszącą 788 zł MWh). W takim przypadku, koszt ogrzewania domu o tej samej powierzchni i standardzie pompą ciepła:

• powietrzną z grzejnikami (SCOP=2,96) wynosi 1.498 zł;
• gruntową z grzejnikami (SCOP=3,37) wynosi 967 zł;
• powietrzną z ogrzewaniem podłogowym (SCOP=3,46) wynosi 777 zł;
• gruntową z ogrzewaniem podłogowym (SCOP=3,46) wynosi 374 zł.

Koszt ogrzewania pompą ciepła w sezonie 2022/2023 z uwzględnieniem dopłat

Również, jeśli uwzględnimy w naszych obliczeniach dopłaty do ogrzewania na sezon 2022/2023, to najtańszym źródłem ciepła nadal pozostanie pompa ciepła (przy założeniu, że średni koszt G12w będzie niższy o średnio 10 proc. od 693 zł/MWh) i przy uwzględnieniu dopłat do różnych źródeł ciepła, w tym dodatku elektrycznego na pompę ciepła i ogrzewanie elektryczne:

Źródło: gov.pl

Od 1 grudnia 2022 roku można już bowiem składać wnioski o dodatek elektryczny, który ma wesprzeć gospodarstwa domowe ogrzewające w ten sposób swoje domy. To jakiej wysokości będzie dodatek, uzależnione będzie od zużycia energii elektrycznej w budynku. Dofinansowanie wynosić będzie:

• 1.000 zł - dla gospodarstw domowych zużywających do 5 MWh rocznie;
• 1.500 zł - dla gospodarstw domowych zużywających powyżej 5 MWh rocznie (w tym przypadku warunkiem jego otrzymania jest dołączenie do wniosku rozliczenia z przedsiębiorstwem energetycznym, potwierdzające zużycie energii elektrycznej w 2021 roku przekraczające 5 MWh.

Koszt ogrzewania pompą ciepła w 2022/2023 i innymi źródłami ciepła z uwzględnieniem doplat (w tym 1.000 zł, przy zużyciu energii elektrycznej w 2021 roku mniejszej niż 5 MWh):

Ogrzewanie pompą ciepła a innymi źródłami ciepła z uwzględnieniem dopłat w sezonie 2022/2023. Na podstawie POBE, wykonanie enerad.pl

Jeszcze wyższą dopłatę do ogrzewania pompą ciepła dostaną gospodarstwa domowe zużywające powyżej 5 MWh rocznie (wówczas to można ubiegać się o dofinansowanie w wysokości 1.500 zł).

Dodatek elektryczny - komu przysługuje i gdzie składać wniosek?

Jak już wiemy, wysokość dodatku elektrycznego została zróżnicowana w zależności od rocznego zużycia energii elektrycznej uprawnionego gospodarstwa domowego (może to być 1.000 lub 1.500 zł). Natomiast pieniądze z dodatku wypłacane będą do 31 marca 2023 roku. Tak samo, jak w przypadku innych dodatków do ogrzewania, obowiązuje zasada: jeden adres zamieszkania, jeden dodatek. Co ważne, aby otrzymać dodatek elektryczny, konieczne jest uzyskanie wpisu lub zgłoszenie źródła ogrzewania do centralnej ewidencji emisyjności budynków (CEEB). Należy również pamiętać, że dodatek elektryczny nie przysługuje gospodarstwom domowym, które:

• posiadają mikroinstalację PV i ogrzewają się głównie energią elektryczną;
• posiadają pompy ciepła i instalację PV;
• objęte są pozytywnie rozpatrzonym wnioskiem o dopłatę do węgla lub na dofinansowanie na inne źródła ciepła.

Dodatek elektryczny nie przysługuje również osobie w gospodarstwie domowym, na potrzeby którego zostało zakupione paliwo stałe, po cenie i od przedsiębiorcy, o których mowa w art. 2 ust. 1 ustawy. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców niektórych paliw stałych w związku z sytuacją na rynku tych paliw (Dz.U. poz. 1477 i 1692).

Wnioski o dodatek elektryczny można składać do 1 lutego 2023 roku, w gminach właściwych ze względu na miejsce zamieszkania. Znajdują się w nim dane o wnioskodawcy i wszystkich członkach jego gospodarstwa domowego. Ponadto we wniosku należy:

• podać numer konta bankowego i określić organ samorządu, do którego składany jest wniosek;
• wskazać główne źródło ogrzewania gospodarstwa domowego wnioskodawcy, które zostało zgłoszone lub wpisane do CEEB;
• oświadczyć że gospodarstwo nie korzysta z dodatku węglowego, ani innych dodatków przewidzianych w ustawie o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła.