Co oznacza uwolnienie cen gazu?
Uwolnienie cen gazu to proces deregulacji, który polega na zniesieniu kontroli państwowej nad ustalaniem cen tego surowca. Oznacza to, że ceny gazu będą kształtowane przez mechanizmy rynkowe, takie jak popyt i podaż, a nie jak dotychczas, regulowane taryfami zatwierdzanymi przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE).
Przyczyny liberalizacji rynku gazu w Polsce
Polska już od kilku lat jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, w którym ceny gazu są regulowane przez instytucję rządową - wspomniany już Urząd Regulacji Energetyki (URE). W 2024 roku zatwierdza on co roku taryfy gazu dla domu.
Stosowane przez Polskę, bezterminowe mechanizmy państwowej interwencji wobec cen gazu, były niezgodne z przepisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego (tzw. dyrektywy gazowej). W styczniu 2014 r. KE skierowała tę sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który dn. 10 września 2015 r. orzekł, że Polska w tym zakresie narusza prawo UE. Po wyroku zostaliśmy zobowiązani do ustalenia granicznych dat dla zatwierdzania cen gazu dla firm oraz odbiorców indywidualnych.
Dlaczego jednak należy w ogóle to robić? Unijne przepisy dotyczące uwolnienia cen gazu ma kilka kluczowych źródeł:
- Zwiększenie konkurencji: Uwolnienie cen ma na celu wprowadzenie większej konkurencji na rynku, co może przynieść korzyści konsumentom w postaci niższych cen i lepszej jakości usług.
- Efektywność rynkowa: Deregulacja ma poprawić efektywność funkcjonowania rynku gazowego, zmuszając dostawców do innowacyjności i optymalizacji kosztów.
- Bezpieczeństwo energetyczne: Liberalizacja rynku może przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego poprzez dywersyfikację źródeł dostaw.
Uwolnienie cen gazu dla firm
Uwolnienie cen gazu dla firm w Polsce nastąpiło 1 października 2017 roku, jako następstwo wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 2015 roku, który zobowiązał Polskę do zakończenia obowiązku zatwierdzania taryf na to paliwo. Od tamtej pory, przedsiębiorstwa w Polsce co do zasady kupują gaz na warunkach rynkowych, zgodnie z aktualnymi, komercyjnymi taryfami gazu dla firm.
Kiedy nastąpi uwolnienie cen gazu dla gospodarstw domowych? W 2024 czy w 2027 roku?
Uwolnienie cen gazu dla domu nastąpi dopiero w 2027 roku. Stosowne przepisy wprowadziła ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wzmocnienia bezpieczeństwa gazowego państwa w związku z sytuacją na rynku gazu.
Początkowo liberalizacja rynku miała nastąpić wraz z początkiem 2024 roku. Na drodze do tego celu stanęła jednak napaść Rosji na Ukrainę oraz związany z tym kryzys energetyczny. Do momentu uwolnienia cen, z taryf gazu aprobowanych przez URE będą mogły korzystać gospodarstwa domowe, ale także m.in. wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, szkoły, przedszkola czy szpitale.
Harmonogram uwolnienia cen gazu w Polsce
- 2015 rok: Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE, zobowiązujący Polskę do określenia granicznej daty zakończenia obowiązku zatwierdzania taryf gazu.
- 2017 rok: Zniesienie obowiązku zatwierdzania taryf gazu dla firm, co było pierwszym krokiem w pełnej liberalizacji rynku.
- 2022 rok: Przesunięcie daty uwolnienia cen gazu dla gospodarstw domowych z 2024 roku na 2027 rok w związku z kryzysem energetycznym wywołanym napaścią Rosji na Ukrainę.
- 2028 rok: Zniesienie obowiązku zatwierdzania taryf gazu dla domu.
Skutki liberalizacji rynku gazowego
Liberalizacja rynku gazowego niesie ze sobą szereg istotnych konsekwencji, które mogą mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny wydźwięk. Oto najważniejsze z nich:
Pozytywne skutki:
Zwiększona konkurencja: Brak taryf przyczyni się do wzrostu liczby sprzedawców gazu i dodatkowo zachęci firmy zagraniczne do wejścia na polski rynek. Zaś większa liczba dostawców na rynku, może przełożyć się na lepsze oferty cenowe i jakościowe.
Lepsze warunki dla konsumentów: Nasilenie konkurencji i liczni mali sprzedawcy spowodują spadek cen i tym samym niższe rachunki płacone przez odbiorców końcowych. Sprzedawcy zapewne będą zabiegać o klientów nie tylko atrakcyjną ceną, ale również jakością obsługi.
Innowacje i efektywność: Firmy zajmujące się obrotem gazem będą musiały inwestować w nowe technologie i usprawniać procesy, aby utrzymać konkurencyjność.
Elastyczność zakupów: Możliwość negocjacji warunków kontraktów i korzystania z różnych form zakupu gazu, w tym na giełdach energii.
Negatywne skutki:
Zmienność cen: Ceny gazu stają się bardziej podatne na wahania rynkowe, co może prowadzić do niestabilności kosztów dla konsumentów.
Ryzyko dla małych dostawców: Mniejsze firmy mogą mieć trudności z konkurowaniem z większymi graczami na rynku, co może prowadzić do konsolidacji sektora.
Ochrona konsumentów: Konieczność wprowadzenia mechanizmów ochronnych, aby zabezpieczyć konsumentów przed ewentualnymi nadużyciami ze strony dostawców.
