Coraz więcej Polaków stawia na pompy ciepła
Pompy ciepła to rozwiązanie, które w ostatnich latach zdobywa coraz więcej zwolenników zarówno na świecie, jak i w Polsce. Wynika to przede wszystkim z faktu, że są one tanim w eksploatacji źródłem ciepła o długiej żywotności, która szacowana jest na ok. 20-25 lat pracy (niektórzy producenci wspominają nawet o 50 latach). Ponadto urządzenia te mogą być wykorzystywane nie tylko do ogrzewania pomieszczeń oraz wody użytkowej, ale i do chłodzenia w czasie upałów. Na ich korzyść przemawiają także dobre parametry techniczne oraz to, że są one rozwiązaniem, które wywiera najmniejszy wpływ na zdrowie i środowisko naturalne. W przeciwieństwie bowiem do konwencjonalnych systemów grzewczych, pompy ciepła pobierają energię cieplną z otoczenia budynku (powietrza, wody lub gruntu) i nie emitują do atmosfery szkodliwych substancji. Natomiast dzięki połączeniu pompy ciepła z panelami fotowoltaicznymi system ten jest w pełni zasilany energią odnawialną, co pozwala do minimum ograniczyć rachunki za energię elektryczną.
Co ważne, dzięki temu, że pompy ciepła podobnie, jak instalacje fotowoltaiczne i elektrownie wiatrowe, są urządzeniami korzystającymi z odnawialnych źródeł energii, koszt ich zakupu można obniżyć korzystając z różnych form dofinansowania do pomp ciepła, takich jak chociażby:
Warto tu również zauważyć, że ceny pomp ciepła są obecnie kilkakrotnie niższej niż jeszcze kilka lat temu, co sprawia, że coraz więcej osób decyduje się na ich montaż. Tylko w 2022 roku łączna liczba sprzedanych pomp ciepła w Polsce, wraz z pompami ciepła do c.w.u., wyniosła 203.300 sztuk (analiza zaprezentowana przez PORT PC). Jak wynika natomiast z optymistycznych prognoz, do 2030 roku liczba zainstalowanych w naszym kraju pomp ciepła ma wynieść ok. 2,08 mln sztuk.
Fakty i mity dotyczące pomp ciepła
Wraz ze wzrostem zainteresowania ekologicznymi urządzeniami, jakimi są pompy ciepła, na serwisach informacyjnych, portalach społecznościowych, czy forach tematycznych, można znaleźć różnego rodzaju informacje, które jak się okazuje, nie zawsze są zgodne z prawdą. Dlatego też, aby jak najszybciej rozwiać wszelkie wątpliwości, dotyczące zwłaszcza powietrznych pomp ciepła, warto zapoznać się z tym, co jest w ich przypadku faktem, a co mitem.
MIT - Pompa ciepła może działać tylko w łagodnym klimacie
Jedną z barier, która spowalnia rozwój technologii pomp ciepła w naszym kraju jest kwestia związana z tym, że urządzenia te nie będę efektywnie pracować w polskim klimacie. Jest to oczywiście nieprawda, bowiem wbrew wszelkim negatywnym opiniom, pompy ciepła powietrzne doskonale sprawdzają się również i u nas. W końcu już od wielu lat używane są i doskonale sprawdzają się w krajach skandynawskich o surowym klimacie, takich jak m.in. Szwecja, czy Finlandia. Zatem w Polsce, tym bardziej nie powinniśmy mieć obawa o ich prawidłowe działanie. Wszystko dlatego, że nowoczesne powietrzne pompy ciepła są w stanie ogrzewać dom i podgrzewać c.w.u. nawet wtedy, gdy temperatura powietrza wokół domu spada poniżej -28°C (np. pompy ciepła Panasonic T-CAP).
Należy tu również podkreślić, że kluczowe komponenty instalacji są mrozoodporne. Dzięki zaś zastosowaniu nowego rodzaju sprężarek, pompa ciepła doskonale sprawdza się zarówno w temperaturze -25°C, jak i +45°C. Obecnie średnia temperatura zimą wynosi u nas, w zależności od rejonu, od +1°C do -4°C. W dodatku ze względu na ocieplający się klimat, nie tylko takich dni, ale i nocy, w których temperatura powietrza będzie spadać znacznie poniżej zera, będzie coraz mniej. Jedynie mieszkańcy terenów górskich czy północno-wschodniej części kraju, gdzie zima jest dłuższa i surowsza, mogą rozważyć rozwiązanie hybrydowe.
FAKT - Moc grzewcza spada wraz ze spadkiem temperatury zewnętrznej
Pompy ciepła osiągają największą efektywność wtedy, gdy jest ciepło. Warto tu jednak wyjaśnić, że ciepła w powietrzu nie ma dopiero przy temperaturze -273,15°C (zero bezwzględne). Z tego względu, owszem efektywność energetyczna (tzw. współczynnik COP) urządzenia spada, jednak bilans jest dodatni. Z 1 kW energii elektrycznej uzyskujemy więcej niż 1 kW energii na potrzeby ogrzewania (dzięki tej nadwyżce można ogrzać wodę taniej niż w zwykłym bojlerze). Owszem, jeszcze do niedawna powietrzne pompy ciepła przestawały działać, gdy temperatura powietrza spadała poniżej 5°C, jednakże wprowadzenie nowego rodzaju sprężarek rozwiązało ten problem.
Dostępne obecnie pompy ciepła, dzięki zastosowaniu najnowszej konstrukcji, zaprojektowanej specjalnie do panujących u nas warunków zimowych, działają nawet w największy mróz - tak jak pompy ciepła gruntowe. Wykazując się skutecznym funkcjonowaniem w temperaturze nawet do -20°C. Jednak, podczas tak mroźnych dni ich sprawność się zmniejsza i nie jest już tak duża jak wtedy, gdy temperatury są dodatnie.
MIT - Pompa ciepła przestaje działać podczas bardzo niskich temperatur
Często powtarza się również, że podczas bardzo niskich temperatur panujących na zewnątrz urządzenie całkowicie odmawia działania. Nic bardziej mylnego, bowiem gdy temperatura zewnętrzna spada poniżej -25°C, to wówczas zarówno wnętrze budynku, jak i woda użytkowa, będą ogrzewane za pomocą znajdującej się w urządzeniu grzałki, zasilanej prądem elektrycznym, która jest używana na okres niezbędny do dodatkowego grzania. Właśnie w odniesieniu do tego aspektu, projektant określa punkt biwalentny, w którym urządzenie to nie będzie obejmować całkowitego wymaganego ogrzewania w budynku (np. gdy temperatura spada poniżej -5°C).
Jego użytkownicy nie muszą się zatem martwić, że pozostaną bez ciepłej wody i ogrzewania. Co ważne, nie powinni oni również obawiać się, wyższych rachunków za prąd z tego właśnie tytułu, ponieważ tak niska temperatura w Polsce w ostatnich latach, to prawdziwa rzadkość. Z tego też względu, potrzeba uruchomienia grzałek może nie wystąpić nawet przez cały sezon grzewczy.
FAKT - Pompa ciepła może pracować samodzielnie
Właściciel powietrznej pompy ciepła nie powinien zatem niepokoić się o to, że jest ona jedynym źródłem ogrzewania domu, a wszystko ze względu na to, że urządzenie to wyposażone jest w szereg elementów zabezpieczających. Należy jednak pamiętać o tym, że pompa ciepła może pracować samodzielnie (bez wspomagania dodatkowym urządzeniem typu kocioł stałopalny lub gazowy) gdy jest zabezpieczona możliwością wsparcia grzałką elektryczną. Ponadto, aby było to możliwe, spełnione powinny być takie warunki, jak:
- odpowiedni standard energetyczny domu;
- niskotemperaturowy system grzewczy;
- właściwie dobrane urządzenie do potrzeb budynku i mieszkańców.
W przypadku jakichkolwiek obaw, co do montażu pompy ciepła jako jedynego źródła ciepła w domu, dobrze jest skorzystać z pomocy specjalistów. Dzięki bowiem przygotowanemu przez nich zestawieniu sprawności takiego układu dla konkretnego domu, będzie można przygotować analizę całoroczną (obejmuje ona sprawdzenie dostępnej mocy pompy ciepła w funkcji temperatury zewnętrznej i porównywanie jej z profilowanym obciążeniem cieplnym budynku).
MIT/FAKT - Przy braku prądu użytkownik pompy ciepła pozostaje bez ogrzewania
Pomimo tego, że pompa ciepła odbiera niskotemperaturowe ciepło zakumulowane w środowisku naturalnym (w przypadku powietrznej pompy ciepła jest to powietrze), to do podtrzymania pracy systemu (czyli napędzania sprężarki) potrzebuje ona energii elektrycznej. Przyjmuje się, że ok. 75 proc. ciepła ogrzewającego dom pochodzi z OZE, a 25 proc. z elektrowni.
Tak więc jasne jest, że przy braku prądu, urządzenie to nie może pracować. To samo jednak dzieje się, czy to w przypadku pieca gazowego, czy na paliwo stałe. Warto tu jednak zwrócić uwagę na fakt, że pompy ciepła w przeważającej większości instalowane są w energooszczędnych i pasywnych budynkach z ogrzewaniem podłogowym, które charakteryzują się dużą bezwładnością cieplną. Dlatego też nawet przy kilku godzinnym braku zasilania spadek temperatury w pomieszczeniach nie będzie tak zauważalny. Natomiast przy dłuższych przerwach w zasilaniu temperatura wewnątrz budynku obniży się.
MIT - Pompa ciepła jest bardzo droga
Choć sam koszt zakupu pompy ciepła powietrznej jest wyższy niż np. w przypadku kotłów na gaz, olej opałowy, czy pellet, to poza tym jednorazowym wydatkiem, jej użytkownik, nie ponosi niemal żadnych dodatkowych kosztów związanych z eksploatacją tego urządzenia. W przeciwieństwie bowiem do gruntowych pomp ciepła nie ma potrzeby wykonywania odwiertów i montażu kolektorów gruntowych. Jedyne opłaty związane są wówczas z zasilaniem urządzenia energią elektryczną (co ważne, można obniżyć je praktycznie do zera, inwestując w fotowoltaikę). Dla przykładu, łączny koszt zakupu i montażu powietrznej pompy ciepła typu SPLIT o zmiennej wydajności (z inwerterem), w domu jednorodzinnym o powierzchni ogrzewanej 150 m², zlokalizowanym w centralnej Polsce wynosi ok. 45.000 zł (z panelami fotowoltaicznymi ok. 70.000 zł). Jeśli dodamy do tego możliwość uzyskania dotacji, to okaże się, że koszty spadają nawet o kilkadziesiąt tysięcy złotych (maksymalna dotacja do pompy ciepła z programu Czyste Powietrze wynosi 50.900 zł.
Jednak, o ile na przykład sam kocioł gazowy kondensacyjny jest tańszy od pompy ciepła (ok. 7.000-9.000 zł), o tyle już, koszty związane z wykonaniem kotłowni mogą być zdecydowanie wyższe. Łączny bowiem koszt jej wykonania dla domu o tej samej powierzchni dla czteroosobowej rodziny wynosi ok. 25.000-30.000 zł. Do tego doliczyć trzeba wydatki związane z przyłączem gazu (gdy gazociąg jest znacznie oddalony od działki, koszt przyłącza może wynieść nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych). Instalacja pompy ciepła pozwala na wykorzystywanie w sezonie grzewczym energii odnawialnej uniezależniając użytkowników od cen gazu, oleju czy węgla. Szybszy jest również zwrot poniesionych nakładów inwestycyjnych, ponieważ w stosunku do kotłowni na gaz, olej opałowy, czy ogrzewania elektrycznego wynosi od 5 do 8 lat. (więcej na ten temat w naszym artykule: pompa ciepła czy gaz - zalety i wady obu rozwiązań).
MIT - Pompa ciepła hałasuje
Panuje stereotyp, że pompy ciepła, z uwagi na swoją charakterystykę pracy i budowy, generują większy hałas niż inne urządzenia grzewcze. Oczywiście wiele lat temu pompy ciepła ze starą technologią sprężarki miały wyższy poziom hałasu nawet do 76 dB dla jednostki zewnętrznej. Obecnie dostępne pompy ciepła, skonstruowane zostały jednak tak, żeby pracować maksymalnie cicho. W większości tych urządzeń grzewczych, moc akustyczna (czyli hałas jaki generuje ono w miejscu montażu) mieści się w przedziale 35-57 dB (oznacza to, że emitowany hałas jest niższy lub zbliżony do tego, który wytwarzają np. lodówki). Oto orientacyjne poziomy natężenia dźwięku, dla łatwiejszego porównania z innymi powszechnymi źródłami hałasu:
- 0 dB: cisza (próg słyszenia), laboratorium akustyczne;
- 10 dB: szelest liści przy łagodnym wietrze;
- 20 dB: szept;
- 30 dB: bardzo spokojna ulica bez ruchu;
- 40 dB: szmery w domu, lodówka;
- 50 dB: szum w biurach, klimatyzator;
- 60 dB: odkurzacz;
- 70 dB: wnętrze samochodu czy głośnej restauracji;
- 80 dB: głośna muzyka w pomieszczeniach, trąbienie;
- 90 dB: ruch uliczny
- 100 dB: młot pneumatyczny, pociąg, motocykl bez tłumika.
Do najcichszych na rynku urządzeń tego typu należą m.in. pompy ciepła NIBE, czy pompy ciepła Vaillant. Warto tu podkreślić, że ich głośność pracy zależeć może od takich czynników, jak:
- warunki środowiskowe;
- dobór miejsca i sposobu montażu;
- moc z jaką pracuje pompa ciepła;
- odległości, z jakiej dokonywany jest pomiar.
Co istotne, od września 2015 roku każda pompa ciepła opatrzona jest etykietą energetyczną, na której znaleźć można m.in. informację dotyczącą jej mocy akustycznej. Ponadto większość sprzedawanych pomp ciepła posiada tryb cichy czy inaczej tryb nocny. Jest to programowalny okres w ciągu doby, podczas którego urządzenie pracuje ze zredukowaną wydajnością wentylatora, co wyraźnie redukuje towarzyszący hałas.
FAKT - Pompa ciepła zapewnia również c.w.u. i chłodzenie latem
Nadal wiele osób myśli, że jedynym zastosowaniem pompy ciepła jest ogrzewanie pomieszczeń. Rzeczywiście stanowią one doskonały sposób na zapewnienie odpowiedniej temperatury w domu. Jednak niektóre pompy ciepła, wbrew temu, co może sugerować sama nazwa, świetnie sprawdzą się w upały do chłodzenia domu. Dzięki takiemu rozwiązaniu nie trzeba już inwestować dodatkowych pieniędzy w klimatyzację. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że aby uzyskać taki komfort, konieczne jest odpowiednie połączenie z urządzeniami chłodzącymi powietrze w domu (np. instalację z grzejnikami rewersyjnymi).
Odnosząc się natomiast do kwestii ogrzewania wody użytkowej - jest to jedna z głównych funkcji pomp ciepła, zarówno tych powietrznych, jak i gruntowych. Na rynku dostępne są również pompy ciepła do c.w.u. służące wyłącznie do komfortowego oraz ekonomicznego przygotowania ciepłej wody użytkowej. Jednak również i dzięki nim inwestor zyskuje dodatkowo komfort osuszania oraz chłodzenia pomieszczeń, czy ich wentylacji.
FAKT - Pompa ciepła nie wymaga częstych przeglądów i serwisów
Pompy ciepła to urządzenia o bardzo niskim wskaźniku awaryjności. Jednakże, jak większość tego typu urządzeń, zawierają one podzespoły mechaniczne, które podczas eksploatacji ulegają procesowi degradacji. Część osób myśląc, że czekają ich częste i kosztowne przeglądy rezygnuje z ich zakupy. Należy tu jednak zaznaczyć, że pompy ciepła wymagają takiej samej ilości przeglądów jak kotły - zwykle raz w roku przed sezonem grzewczym, a więc w miesiącach sierpień/wrzesień.
Albowiem regularne przeglądy serwisowe, zgodnie z wytycznymi producenta, pozwalają nie tylko kontrolować stopień zużycia podzespołów, ale też ogólny stan techniczny urządzenia. Ponadto przegląd serwisowy pompy ciepła jest jednym z wymogów warunków gwarancji. Przy czym ważne jest, aby zarówno podłączenia, pierwszego uruchomienia, jak i serwisu dokonywał przedstawiciel producenta albo pracownik firmy mającej jego autoryzację.
FAKT - Można uzyskać dofinansowanie do zakupu pompy ciepła
Inwestycję w pompę ciepła sfinansować można nie tylko dzięki preferencyjnym pożyczkom i kredytom na pompę ciepła, ale i różnym formom dofinansowania do pomp ciepła, takim jak m.in. Czyste Powietrze. Program ten skierowany jest do właścicieli i współwłaścicieli domów jednorodzinnych i polega na dofinansowaniu termomodernizacji budynków mieszkalnych (obejmuje on nie tylko pompy ciepła, ale i dofinansowanie do fotowoltaiki, czy zakupu rekuperacji).
Kolejnym sposobem na walkę ze smogiem w Polsce jest ulga termomodernizacyjna. Pozwala ona na odliczenie od dochodów (przychodów) wydatków związanych z realizacją przedsięwzięć termomodernizacyjnych w budynkach jednorodzinnych, takich jak m.in. pompy ciepła i instalacje fotowoltaiczne. Przy czym maksymalna wartość wydatków objętych ulgą wynosi 53.000 zł. Warto tu również dodać, że osobom, które są właścicielami lub dzierżawcami użytków rolnych, na terenie których planują montaż instalacji fotowoltaicznej, turbin wiatrowych lub też pomp ciepła dedykowany jest rządowy program Agroenergia.
FAKT - Pompy ciepła powietrzne są wybierane częściej niż gruntowe pompy ciepła
Powietrzne pompy ciepła cieszą się większym zainteresowaniem niż pompy ciepła gruntowe. Dlaczego? Otóż w porównaniu z tymi drugimi, są znacznie tańsze i prostsze w montażu (nie trzeba wykonywać wykopów/odwiertów na sondy gruntowe). Stanowią one doskonałą alternatywą dla pomp gruntowych, zwłaszcza gdy działka jest zbyt mała do wykonania wymiennika gruntowego lub też gdy inwestor ma ograniczony budżet. Obecnie na rynku dostępne są dwa typy systemów, które różnią się od siebie konstrukcją:
- powietrzne pompy ciepła split, które podzielone są na dwie jednostki - zewnętrzną i wewnętrzną;
- powietrzne pompy ciepła monoblok (składającej się z jednej jednostki połączonej z instalacją orurowaniem).
To właśnie powietrzne pompy ciepła stanowią większość sprzedaży na rynku europejskim. Również w Polsce, dzięki coraz większemu zaufaniu do tej technologii, dostępności i niższym cenom, nastąpił wręcz spektakularne wzrosty sprzedaży powietrznych pomp ciepła. Jak wynika bowiem z analizy PORT PC, tylko w 2022 roku sprzedano ich 188.200 sztuk, co stanowi wzrost o 137 proc. w stosunku do wyniku z 2021 roku.
MIT - Pompę ciepła można stosować tylko w nowym budownictwie
Kolejnym mitem dotyczącym pomp ciepła jest opinia, że sprawdzają się one wyłącznie w nowym budownictwie, w związku z tym, wiele osób posiadających starsze domy często z nich rezygnuje. Niepotrzebnie, ponieważ pompy ciepła z powodzeniem można stosować również w budynkach modernizowanych. Dawno już bowiem opracowane zostały koncepcje i rozwiązania, które zapewniają efektywną pracę tego urządzenia grzewczego w większości istniejących lub częściowo odnowionych budynków. Jednak należy mieć na uwadze to, że wymaga to spełnienia następujących warunków:
- dobrze jest zadbać o ewentualną termomodernizację (czyli m.in. wymianę grzejników na niskotemperaturowe, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, czy poprawę izolacyjności przegród budowlanych);
- trzeba sprawdzić, czy temperatura zasilania istniejącego w budynku systemu dystrybucji ciepła nie przekracza maksymalnej temperatury osiąganej z pompy ciepła (dla większości 58-65°C);
- konieczne jest wybranie odpowiedniego typu pompy ciepła;
- dobrze jest współpraca z doświadczonym projektantem lub instalatorem.
Więcej na ten temat w artykule: Pompa ciepła w nowym i starym domu - na jakie rozwiązanie się zdecydować?
