Samodzielny montaż paneli fotowoltaicznych – kiedy jest możliwy?

Fotowoltaika do samodzielnego montażu kusi ceną

Montaż instalacji fotowoltaicznej to, wbrew pozorom, wcale nie tak proste przedsięwzięcie, wymagające sporej wiedzy, samozaparcia, odpowiednich narzędzi oraz czasu. Dlaczego więc w ogóle zastanawiać się nad samodzielnym montażem paneli fotowoltaicznych?

Odpowiedź jest dość oczywista – chodzi o koszty. Jak wynika z raportów “Rynek Fotowoltaiki w Polsce” Instytutu Energii Odnawialnej, na koszt instalacji fotowoltaicznej składa się odpowiednio:

• cena paneli fotowoltaicznych, która stanowi ok. 50% ogółu wydatków,
• koszt inwertera, który w zależności od mocy i typu pochłania ok. 15-20% całkowitego budżetu inwestycji,
• koszt konstrukcji, wynoszący ok. 10-15% wydatków na instalację,
• cena okablowania, transportu etc. – ok. 10-25% kosztów przedsięwzięcia,
• koszt montażu, który dla mniejszych instalacji może wynieść nawet ok. 20-30%.

A zatem, decydując się na samodzielny montaż fotowoltaiki w teorii moglibyśmy zaoszczędzić około nawet 1/3 całkowitej ceny. Mowa więc o oszczędnościach rzędu kilku tysięcy złotych.

Dlaczego w teorii? Po pierwsze, trzeba pamiętać, że kompleksowa realizacja fotowoltaiki, uwzględniająca montaż, obarczona jest w większości przypadków podatkiem VAT w wysokości 8% (tyle wynosi m.in. dla osób fizycznych). Jeśli zdecydujemy się na zakup zestawu fotowoltaicznego do samodzielnego montażu zwykle (choć nie zawsze, o czym powiemy później) będziemy skazani na podatek w wysokości 23%.

Po drugie, samodzielny montaż fotowoltaiki wiąże się ze sporym ryzykiem popełnienia błędów, których konsekwencje mogą spaść i spadną na nas. Jakie są to konsekwencje? O tym również w dalszej części artykułu.

Odpowiedzmy teraz na podstawowe pytanie, czy można samodzielnie zamontować instalację fotowoltaiczną?

Czy samodzielny montaż instalacji fotowoltaicznej jest dopuszczalny?

Zacznijmy od tego, że na realizację inwestycji fotowoltaicznej składają się trzy główne etapy: zaprojektowanie instalacji, jej montaż oraz podłączenie.

Projekt instalacji, szczególnie gdy mowa o instalacji on-grid, zgodnie z prawem powinien być wykonany przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia:

• budowlane do projektowania w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji, urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych (Prawo budowlane)
• certyfikat wystawiony przez Prezesa Urzędu Dozoru Technicznego w zakresie systemów fotowoltaicznych.

Dlaczego? Głównie dlatego, że niewłaściwie zaprojektowana instalacja fotowoltaiczna, (nawet zamontowana przez największych specjalistów), może być po prostu niebezpieczna i może stać się np. źródłem pożaru fotowoltaiki.

Uwaga! W przypadku instalacji on-grid, po montażu czeka Was jeszcze procedura podłączenia fotowoltaiki do sieci. I tu dla instalacji montowanych przez osoby bez oficjalnych uprawnień może pojawić się problem. Operatorzy sieci energetycznych, (np. Energa) wymagają bowiem złożenia oświadczenia o zgodności instalacji z przepisami i wiedzą techniczną. Oświadczenie musi być podpisane przez instalatora instalacji, który musi dodatkowo podać numer identyfikacyjny uprawnień.

Warto też pamiętać, że instalacja zrealizowana przez nieuprawnione do tego osoby nie może liczyć na bezproblemowy odbiór instalacji fotowoltaicznej.

Oczywiście, istnieją różne rozwiązania tego problemu. Możecie bowiem poprosić o sprawdzenie, dokonanie odbioru i przygotowanie dokumentacji wraz oświadczeniami, firmę posiadającą niezbędne uprawnienia. Przy czym usługa tego typu nie jest darmowa. Jak sprawdziliśmy na jednym z serwisów aukcyjnych, jej koszt wynosi ok. 1500 zł netto. Alternatywą jest znalezienie oferty na zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu, która będzie uwzględniać również nadzór merytoryczny nad pracami instalacyjnymi.

Kompletny zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu – co powinien zawierać?

Przejdźmy wreszcie do konkretów – z czego powinien składać się zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu? Jakich elementów nie może w nim zabraknąć?

Kompletny zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu powinien składać się z:

• paneli fotowoltaicznych, których ilość będzie dopasowana do docelowej mocy instalacji,
• inwertera dostosowany do typu (1 lub 3-fazowa) i mocy instalacji,
• zestawu zabezpieczeń AC (m.in. ogranicznik przepięć, wyłącznik różnicowoprądowy, wyłącznik nadprądowy) i DC (ogranicznik przepięć),
• przewodów instalacyjnych, solarnych i uziemiających,
• konektorów MC4,
• systemu montażowego (śrub, klem, szyn, łączników etc.), którego rodzaj powinien być dopasowany pod kątem miejsca montażu,
• osłon na przewody,
• kompletnego uziomu.

Wszystkie powyższe elementy powinny być skomponowane w taki sposób, by pasowały same do siebie, jak również by jak najlepiej odpowiadały docelowemu miejscu montażu. Tylko taki układ może zagwarantować wydajną i bezawaryjną systemu.

Trzeba bowiem pamiętać, że o ile w przypadku instalacji fotowoltaicznej, realizowanej przez profesjonalną firmę, projekt zestawu fotowoltaicznego uwzględnia wiele indywidualnych kryteriów, takich jak: kąt nachylenia podłoża, azymut czy ewentualne zacienienia, o tyle nie każdy zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu będzie przygotowany w ten sposób.

Samodzielny montaż zestawu fotowoltaicznego – jakie narzędzia?

Gdy podejmujemy się tematu fotowoltaiki DIY warto przed rozpoczęciem prac zadbać o dostępność odpowiednich narzędzi. Do prac montażowych potrzebne mogą być:

• wkrętarki,
• wiertła,
• drabina lub rusztowanie,
• dobrej jakości nożyce do cięcia przewodów, które nie zniszczą jego budowy,
• zaciskarka do złącz fotowoltaicznych,
• ściągacz izolacji, który nie uszkodzi żył przewodów,
• klucze lub wkrętaki dynamometryczne.

Oprócz tego przydatne mogą być różnego rodzaju narzędzia służące do dokonywania pomiarów, takie jak: multimetr, miernik rezystancji, miernik do pomiarów po stronie DC.

Uwaga! Tematu doboru narzędzi i właściwego posługiwania się nimi nie wolno bagatelizować. Niewłaściwy moment dokręcenia śrub może skutkować np. zerwaniem gwintu i utratą gwarancji, a nawet powstaniem łuku elektrycznego, będącego źródłem pożaru. Prac należy dokonywać z należytą uwagą, zgodnie z instrukcjami np. producentów.

Zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu – ceny

Przejdźmy teraz do głównego powodu, dla którego warto zdecydować się na zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu, a mianowicie ceny. Ile kosztuje fotowoltaika DIY? Gdzie można znaleźć odpowiednią instalację?

Zainteresowanie tego typu rozwiązaniami jest spore, o czym świadczy dość duża liczba ofert dostępnych na rynku. Zestawy fotowoltaiczne do samodzielnego montażu są dostępne w różnych konfiguracjach i różnym zakresie mocy. Możecie więc kupić zarówno niewielkie systemy, o mocy kilku kilkuset watt, odpowiednie jako:

• fotowoltaika na działkę,
• fotowoltaika do kampera,
• fotowoltaika na balkon,

jak również większe instalacje, o mocy od kilku do nawet kilkudziesięciu kilowatów, które będę w stanie działać jako:

• fotowoltaika dla domu,
• fotowoltaika dla rolnika,
• czy nawet fotowoltaika dla firm.

Ile jednak kosztuje taki zestaw? Jako przykład niech posłuży nam zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu 5 kW.

Za zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu 5 kW, w zależności od rodzaju, zapłacimy od kilkunastu do nawet kilkudziesięciu tysięcy. Dla porównania, koszt kompletnej usługi, uwzględniającej montaż oraz wsparcie m.in. zakresie uzyskania dofinansowania czy zgłoszenia fotowoltaiki do OSD do wydatek rzędu ok. 21.000 – 27.000 zł. Oszczędzić można zatem od ok. 3.000 do 14.000 zł.

Od czego zależy cena fotowoltaiki “zrób to sam”?

Jak z pewnością zauważyliście, rozbieżności cenowe są dość duże. Od czego to zależy? Na cenę fotowoltaiki wpływ ma sporo kwestii takich jak:

• miejsce montażu – tak jak różne są systemy montażowe, tak różne mogą być ich ceny. Dla przykładu, koszt stelaży dla fotowoltaiki na gruncie może być wyższy niż w przypadku standardowej fotowoltaiki na dach.
• urządzenia – niemałe znaczenie dla kosztów zestawu ma również typ i marka podzespołów – instalacje oparte np. na modułach polikrystalicznych będą tańsze od tych monokrystalicznych, ale zabiorą więcej miejsca na dachu. Różnicę w cenie mogą też wywołać m.in. parametry urządzeń (np. inwerter z funkcją komunikacji Wifi będzie droższy od standardowego falownika) czy ich marka – te bardziej znane i cenione (chociażby te z naszego rankingu paneli fotowoltaicznych) będą kosztować więcej.
• wysokość podatku – kwestia ta ma szczególne znaczenie w przypadku samodzielnego montażu instalacji PV. Kompleksowe oferty, uwzględniające towar i montaż, w większości przypadków są obciążone 8% podatkiem VAT. Zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu powinien być zaś obciążony 23% podatkiem VAT. Nie zawsze musi jednak tak być. Na rynku są bowiem oferty “Fotowoltaika – zrób to sam” z niższym podatkiem. Jak to możliwe? Firmy posiadające takie produkty, wraz z urządzeniami sprzedają usługę projektowania, pomocy technicznej oraz przygotowania dokumentacji do OSD. Dzięki temu, możliwe jest naliczenie podatku 8%.

Fotowoltaika DIY – jak się za to zabrać?

Wiadomo już ile kosztuje kompletny zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu i na co zwrócić uwagę przy jego wyborze. Teraz odpowiedzmy sobie na pytanie, jak zabrać się za zasadniczą część prac, a mianowicie za montaż.

Sposób instalacji paneli fotowoltaicznych uzależniony jest od miejsca montażu. Dla przykładu, dla najpopularniejszego dachu skośnego, pokrytego blachodachówką, samodzielny montaż fotowoltaiki będzie przebiegał następująco:

1. Wyznaczenie krokwi – np. odkręcając kalenicę lub zdejmując podbitkę;
2. Wykonanie otworów mocujących w blasze na wysokości krokwi;
3. Wkręcenie śrub dwugwintowe z uszczelką;
4. Nałożenie adaptera pod aluminiowe szyny;
5. Ułożenie i połączenie szyn podtrzymujących moduły;
6. Rozłożenie przewodów;
7. Zamontowanie falownika;
8. Rozłożenie modułów fotowoltaicznych – począwszy od krańcowych po środkowe;
9. Sprawdzenie poprawności wykonanych, dokonanie pomiarów;

Jeśli chcecie wiedzieć więcej, szczegółowe zasady i kolejność prac dla innych rodzajów pokrycia oraz miejsc montażu opisaliśmy w naszym artykule “Prawidłowy montaż paneli fotowoltaicznych – jak wygląda? Pytamy ekspertów!”.

Instalacja fotowoltaiczna: zrób to sam, ale z głową!

Podejmując się samodzielnego montażu instalacji trzeba wziąć pod uwagę sporo kwestii technicznych, jak również tych związanych z bezpieczeństwem. Oto kilka rad, jak właściwie zabrać się za samodzielny montaż paneli fotowoltaicznych.

1. Dobór miejsca montażu – optymalne warunki dla fotowoltaiki to brak zacienień, orientacja w kierunku południowym oraz kąt nachylenia ok. 35-40 stopni. Przed przystąpieniem do jakichkolwiek prac należy znaleźć miejsce, które najbardziej będą do nich zbliżone.
2. Dobór odpowiedniego systemu montażowego – należy się upewnić, że dana konstrukcja pasuje do planowanego miejsca montażu.
3. Jeśli moduły mają trafić na dach, warto upewnić się, że jego konstrukcja utrzyma obciążenie związane z instalacją. Pamiętajcie, że same panele dla instalacji o mocy 5 kW mogą ważyć kilkaset kilogramów.
4. Podczas montażu należy unikać m.in. tworzenia pętli indukcyjnych, chodzenia po modułach, pozostawiania luźno zwisających kabli, zbyt mocnego przykręcania śrub lub słabego dociśnięcia złącz MC4.
5. Należy zadbać o zachowanie odstępów wentylacyjnych między poszczególnymi modułami oraz modułami a dachem. Należy również zachować odstęp od krawędzi dachu, by wiatr nie poderwał konstrukcji.
6. Przy pracach na wysokości warto zachować ostrożność i stosować zabezpieczenia np. w postaci szelek i lin asekuracyjnych. Najlepiej, jeśli te prace wykona osoba posiadająca uprawnienia do pracy na wysokościach.
7. Koniecznie należy pamiętać o zasłonięciu modułów podczas ich montażu – w przeciwnym wypadku może grozić Wam porażenie prądem!

Jeśli kupujemy zestaw wraz z instrukcją, należy dokładnie się z nią zapoznać i przestrzegać jej zapisów!

Samodzielny montaż paneli fotowoltaicznych a dotacja “Mój prąd”

Wielu z Was może się zastanawiać, czy samodzielny montaż paneli fotowoltaicznych i dotacja “Mój prąd 2023” wykluczają się wzajemnie?

Dobra wiadomość jest taka, że zgodnie z zasadami programu, wraz z dokumentami wystarczy złożyć oświadczenie o samodzielnym montażu instalacji.

Problemów nie powinno być również w przypadku dotacji z programu “Czyste powietrze”, przy czym należy pamiętać, że jeśli samodzielnie realizujemy prace montażowe, nie będą one stanowiły kosztu kwalifikowanego, a co za tym idzie, nie będą mogły stanowić podstawy obliczenia dotacji.

Przykładowo: Pan Artur zakupił zestaw fotowoltaiczny do samodzielnego montażu i założył go na swoim dachu. Jego kosztem będzie cena zestawu, ale już nie wartość wykonanej własnoręcznie robocizny.

Samodzielny montaż fotowoltaiki – warto?

Odpowiedzmy sobie teraz na pytanie, czy samodzielny montaż paneli fotowoltaicznych to coś, czego warto się podejmować? Odpowiedź na to pytanie, jak to często bywa, nie jednoznaczna.

Z jednej strony, wykonując część pracy samodzielnie faktycznie można zaoszczędzić od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych – w zależności od oferty i rodzaju zestawu. Zawsze pozostaje nam również satysfakcja, z własnoręcznie wykonanej pracy. Jest to zatem kuszące rozwiązanie, szczególnie jeśli mamy żyłkę “złotej rączki” i gdy weźmiemy pod uwagę, że kupić można nawet zestawy ze wsparciem merytorycznym.

Z drugiej strony przed montującym stoi jednak wiele wyzwań i niewiadomych. Instalując samodzielnie bierzemy na siebie wszelkie konsekwencje związane z ewentualnymi błędami i uszkodzeniami. A tych, niewprawny instalator może popełnić naprawdę wiele – np. niewłaściwe rozmieszczenie modułów, inwertera, systemu montażowego, zbyt mocne lub zbyt słabe dokręcenie śrub, niewłaściwe zmontowanie gniazd i wtyczek i wiele, wiele innych. Same konsekwencje mogą być natomiast różne – począwszy od uszkodzenia poszycia dachu czy podzespołów, poprzez mniejszą wydajność instalacji, po porażenie czy pożar.

Jeśli interesuje Was samodzielny montaż paneli fotowoltaicznych, dokładnie rozważcie wszystkie za i przeciw. Pamiętając, że w przypadku długoterminowej inwestycji jaką jest fotowoltaika, cena to nie jedyne czym powinniśmy się kierować. Zanim postawicie na fotowoltaikę DIY, sprawdźcie też oferty firm wykonawczych, np. z naszego rankingu firm fotowoltaicznych. Bo może się okazać, że ostatecznie oszczędności będą marginalne, a wykonując montaż na własną rękę dobrowolnie zrezygnujecie z gwarancji na montaż, monitoringu instalacji czy ubezpieczenia fotowoltaiki w cenie instalacji.