Firma jako prosument - co warto wiedzieć?

Czy firma może być prosumentem?

Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, przedsiębiorca może być prosumentem energii odnawialnej. Na gruncie prawnym, zgodnie z art. 1, pkt. 27a ustawy o OZE, za prosumenta energii odnawialnej uznaje się:

odbiorcę końcowego wytwarzającego energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji, pod warunkiem że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, nie stanowi to przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej określonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2019 r. poz. 649 i 730).

Innymi słowy, prosument to podmiot, który jest w stanie jednocześnie produkować oraz konsumować prąd. W tym celu musi posiadać własne, zarejestrowane, odnawialne źródło energii, takie jak np. fotowoltaika. Sama energia musi być jednak wykorzystywana wyłącznie na zaspokajanie własnych potrzeb energetycznych. W przypadku przedsiębiorstw nie może więc stanowić głównej części działalności firmy, a np. w przypadku spółdzielni mieszkaniowych prąd może służyć częściom wspólnym.

Opracowanie: enerad.pl

Warto podkreślić, że taki stan prawny obowiązuje od niedawna. Jeszcze kilka lat temu, przepisy wykluczały możliwość połączenia statusu prosumenta oraz produkcji na cele działalności gospodarczej. To się jednak zmieniło po 2019 roku.

Prosument dla firm - od kiedy można korzystać z tego rozwiązania?

Aktualnie brzmienie definicji prosumenta zawdzięczamy nowelizacji ustawy o OZE z 19 lipca 2019 roku. To właśnie wtedy ustawodawca zawarł zapis, zgodnie z którym prosumentem może być także podmiot inny niż gospodarstwo domowe, produkujący energię na własny użytek, z zastrzeżeniem, że produkcja ta nie może stanowić przeważającej części działalności.

Dzięki temu, na status prosumenta, oprócz firm mogły załapać się również:

• wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe,
• rolnicy prowadzący działalność gospodarczą,
• jednostki sektora finansów publicznych,
• stowarzyszenia, fundacje, związki sportowe,
• kościoły i związki wyznaniowe,
• uczelnie, szkoły, jednostki badawcze i naukowe,
• nadleśnictwa.

Wróćmy jednak do “Prosumenta - Firmy”. Na jakich zasadach może produkować energię?

Prosument-Firma: na czym to polega?

Firma jako prosument, musi spełniać kilka warunków. Powinien:

• produkować energię w mikroinstalacji, czyli instalacji odnawialnego źródła energii o mocy nie większej niż 50 kW, przyłączonej do sieci o napięciu niższym niż 110 kV;
• generować energię wyłącznie na użytek własny - produkcja nie może być głównym przedmiotem działalności. Prosumentem nie będzie więc elektrownia;
• posiadać podpisaną umowę kompleksową na sprzedaż oraz dystrybucję energii elektrycznej.

Jeśli spełni te warunki, przedsiębiorca-prosument może korzystać z opracowanego systemu opustów.

System opustów a firma-konsument

Funkcjonujący w Polsce system opustów, to przykład net-meteringu, czyli rozwiązania opracowanego dla prosumentów, dzięki któremu mogą oni korzystać z wyprodukowanej przez siebie energii w dowolnym momencie, nie tylko czasie jej wytwarzania.

Fotowoltaika dla firm, tak jak wiele innych odnawialnych źródeł energii, dostarcza prąd wtedy, gdy dostarcza - produkcją nie można w większym stopniu sterować. Wyprodukowana energia w pierwszej kolejności jest zawsze konsumowana przez działające urządzenia. Bardzo często zdarza się jednak tak, że profil zapotrzebowania na prąd i profil produkcji się rozmijają, przez co pojawiają się nadwyżki.

System opustów sprawia, że nadwyżka energii z fotowoltaiki (czyli ta część energii, której firma nie zużyje na bieżąco) może zostać za darmo odesłana do “wirtualnego” magazynu w sieci energetycznej. Stamtąd prąd może zostać odebrany przez prosumenta-firmę w ciągu 12 miesięcy od daty wprowadzenia do sieci. Jest to niezwykle przydatne w okresach mniejszej produkcji, czyli np. jesienią i zimą, czy w czasie, gdy instalacja nie działa (w nocy). Dzięki magazynowaniu w sieci firma nie musi kupować drogiej energii od sprzedawcy prądu, lecz może korzystać z własnej, darmowej. Dzięki temu jest w stanie ograniczyć swoje rachunki nawet o 90%.

Oczywiście, Prosument-Firma, podobnie jak prosument-gospodarstwo domowe, nie odzyskuje całej energii oddanej do sieci. Część nadwyżki, zgodnie z zapisami ustawy o OZE, przepada na rzecz sprzedawcy energii (stanowi rekompensatę za opusty na opłatach dystrybucyjnych):

• w przypadku instalacji fotowoltaicznej o mocy nie większej niż 10 kW, traci się 20% wprowadzonych nadwyżek,
• w przypadku instalacji o mocy większej niż 10 kW (do 50 kW), traci się 30% nadprodukcji.

Nadal jednak, bycie firmą-prosumentem - szczególnie tym, wykorzystującym instalację fotowoltaiczną, może być bardzo opłacalne. Dlaczego?

Przedsiębiorca prosumentem - dlaczego to się opłaca?

Fotowoltaika do pracy potrzebuje promieni słonecznych. Za pomocą modułów, system PV przemienia je w prąd stały, a następnie, za pomocą inwertera, w prąd zmienny - ten sam, który płynie w naszych gniazdkach.

Produkcja energii uzależniona jest o różnych kwestii, w tym m.in. od:

• sposobu montażu - o tym w jaki sposób, pisaliśmy w naszym artykule o fotowoltaice wschód zachód,
• pory roku - związane z tym zależności szczegółowo wyjaśnialiśmy w naszym artykule “Wydajność fotowoltaiki w ciągu roku – jak wygląda?”

Ogólnie jednak rzecz ujmując, produkcja latem rozpoczyna się od ok. 5 rano, a kończy się ok. 20 wieczorem. Jesienią i zimą dzień jest znacznie krótszy, co przekłada się na produkcję w godzinach od ok. 8 rano do 16-17 po południu.

To oznacza, że niemal idealnie wpisuje się w profil zużycia energii w wielu przedsiębiorstwach - znacznie lepiej niż ma to miejsce np. w przypadku gospodarstw domowych. Energia z fotowoltaiki może być bowiem dostarczana dokładnie wtedy, gdy działa firma - zwykle w godzinach od ok. 7-8 do 15-16. Problemu nie powinny mieć jednak również te firmy, które działają w nocy - dzięki systemowi opustów będą one miały dostęp do wyprodukowanej przez siebie, darmowej energii również wtedy, gdy instalacja nie będzie pracować. Po prostu pobiorą ją z przypisanego do siebie “wirtualnego” magazynu.

Jak przekłada się to na wysokość rachunków w firmie?

Wyobraźmy sobie zakład samochodowy, który zużywa roczni ok. 10.000 kWh (10 MWh), z czego ok. 70% w godzinach od 7:30 do 16:30. Rocznie, za zużytą energię musi on zapłacić ok. 6.500 zł. Montując instalację fotowoltaiczną o mocy 9,63 kW, firma ta jest w stanie obniżyć rachunki o ok. 90%, do 580 zł rocznie! Cała inwestycja zwróci się po ok. 5 latach.

Firma jako prosument - korzyści

W Polsce, tak jak w wielu innych krajach Unii Europejskiej i na całym świecie, prosumenci mogą liczyć na specjalne przywileje i ułatwienia ustawowe. Oprócz wspominanego już wcześniej systemu opustów, który pozwala znacznie obniżyć rachunki, zaliczamy do nich:

Zwolnienie z podatku od fotowoltaiki - akcyzowego oraz dochodowego związanego z produkcją energii.

Ustawa o OZE jasno określa, że wszyscy prosumenci są zwolnieni z obowiązku uiszczania opłat związanych z akcyzą, a także podatkiem dochodowym od wyprodukowanej energii oraz otrzymanych opustów na opłatach dystrybucyjnych. To znaczne ułatwienie w formalnościach.

Możliwość przynajmniej częściowego uniknięcia opłaty mocowej

Wprowadzona w życie w 2021 roku opłata mocowa to znaczne obciążenie, szczególnie dla podmiotów biznesowych. Te, za każdy 1 MWh energii pobrany z sieci w godzinach szczytowych (07:00 do 21:00, od poniedziałku do piątku) muszą dodatkowo zapłacić 76,2 zł. Rachunek firmy z naszego przykładu, tylko z powodu opłaty mocowej wzrósłby o 762 zł.

Korzystając z instalacji fotowoltaicznej, ograniczamy pobór z sieci w godzinach szczytowych, gdyż konsumujemy własną energię. Oszczędzamy zatem podwójnie - na opłatach za energię czynną oraz opłatach dodatkowych.

Odliczenia od podatku

Fotowoltaika to inwestycja w rozwój firmy, która może służyć optymalizacji podatkowej. Jak można “wrzucić” fotowoltaikę w koszty firmy?

Przede wszystkim odliczyć można podatek VAT na fotowoltaikę - dla firm wynosi on 23%. Oprócz tego, możliwe jest skorzystanie z amortyzacji (również jednorazowej, w ramach pomocy de minimis) oraz odpisów np. rat leasingowych w przypadku operacyjnego leasingu na fotowoltaikę.

Poprawa wizerunku przedsiębiorstwa

Jak wynika z badania “Consumer Products and Retail: How sustainability is fundamentally changing consumer preferences” przygotowanego przez Instytut Badawczy Capgemini, konsumenci przy podejmowaniu decyzji zakupowych coraz większą uwagę zwracają na zrównoważony rozwój firmy i produktów. Dlatego, korzystając z ekologicznego źródła energii, możemy zyskać dodatkową przewagę konkurencyjną.

Przedsiębiorca prosumentem - na co zwrócić uwagę?

Firma jako prosument powinna zwrócić uwagę na jedną dość istotną kwestię. Ustawa nakłada na prosumenta obowiązek posiadania umowy kompleksowej, łączącej w sobie usługę sprzedaży i dystrybucji energii. Sęk w tym, że wiele firm takiej umowy nie posiada, bo jakiś czas temu zdecydowała się na zmianę sprzedawcy prądu.

Jeśli umowa na sprzedaż energii została zawarta z firmą energetyczną, która jest również wyznaczonym sprzedawcą zobowiązanym, nie ma większego problemu. Ustawa o OZE nakazuje bowiem operatorowi systemu dystrybucyjnego zawarcie odpowiedniej umowy z wybranym przez prosumenta sprzedawcą zobowiązanym, a sprzedawcy zobowiązanemu - rozliczenie energii z fotowoltaiki. Dla przykładu, sprzedawcą zobowiązanym wyznaczonym na 2021 rok jest m.in. firma Axpo czy Polenergia.

Schodki zaczynają się, gdy umowa została zawarta z zupełnie niezależnym sprzedawcą. Ten nie ma żadnego obowiązku podpisać z przedsiębiorcą-prosumentem umowy kompleksowej. A bez niej, korzystanie z przywilejów, takich jak system opustów, nie jest możliwe.

Co mogą zrobić sprzedawcy, którzy znaleźli się w tak niekomfortowej sytuacji? Niestety, niewiele.

Pierwsza opcja to zwrócenie się do swojego sprzedawcy z prośbą o rozwiązanie umowy, w celu zawarcia umowy kompleksowej. Tu może jednak pojawić się pewien haczyk, bo sprzedawcy niezależni niekiedy naliczają karę za przedterminowe wypowiedzenie umowy.

Druga opcja to przeczekanie okresu umowy z niezależnym sprzedawcą i zawarcie umowy ze sprzedawcą zobowiązanym. To może jednak potrwać, bo umowy B2B dotyczące energii zawiera się na kilka lat.

Trzecia opcja to skierowanie sprawy do sądu, w celu wykazania, że brak możliwości zawarcia umowy kompleksowej to ze strony sprzedawcy energii działania uniemożliwiające skorzystanie z praw przysługujących firmie.

O luce w prawie wie zarówno Urząd Regulacji Energetyki, jak i ustawodawca, który zapowiedział przeciwdziałanie takim praktykom. Jak do tej pory nie wiele się jednak zmieniło. Dlatego, zanim rozpoczniemy jako firma-prosument, warto przyjrzeć się swojej sytuacji prawno-energetycznej, by później nie żałować utraconych możliwości.